YÖRESEL BİR ÜRÜN OLARAK KAĞIZMAN UZUN ELMASI’NIN COĞRAFİ DAĞILIŞI ÜRETİM DURUMU VE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ
Author :
Abstract
Bu çalışmada Kağızman Uzun Elması’nın yetişmesini ve dağılışını etkileyen coğrafi koşulların neler olduğu, üretim durumunun ne düzeyde gerçekleştiği ve sürdürülebilirliği için neler yapılabileceği gibi sorulara coğrafi bakış açısıyla yanıtlar aranması amaçlanmıştır. Çalışmada, nitel araştırma desenlerinden durum çalışması yaklaşımına başvurulmuştur. Veri toplama tekniği olarak gezi gözlem ve mülakat yöntemi kullanılmıştır. Kars ilinin Kağızman ilçesinin yöresel bir ürünü olan Kağızman Uzun Elması, Anadolu’da bilinen elma türlerinden biridir. Elverişli coğrafi koşullar ve kültürel süreçlerle kendisine has şekil ve tat özelliği kazanan Kağızman Uzun Elması, ekonomik bir gelir kaynağı olmasının yanında önemli bir kültürel mirastır. Yakın döneme kadar sınırlı ölçekte üretimi yapılan ve unutulmaya yüz tutan "Kağızman Uzun Elması", 2017 yılında coğrafi işaret olarak tescillendikten sonra ilgi duyulan bir ürün halini almaya başlamıştır. Ülkemizde sadece Kağızman İlçesi’nde ekonomik anlamda tarımı yapılan uzun elma, ilçe için hem potansiyeli yüksek ekonomik bir kaynak hem de meyvecilikte kayısıya alternatif bir üründür. Aras Nehri ve kollarının oluşturduğu soğuğa karşı korunaklı vadi tabanları ve birikinti sahaları boyunca 168 üreticiye ait toplam 8265 adet uzun elma ağacı bulunmaktadır. Üretilen elmaların büyük çoğunluğu yakın çevreye pazarlanmaktadır. Bununla birlikte tanınırlığının artmasıyla büyük şehirlerdeki meyve reyonlarında kendisine yer bulmaya başlamıştır. Geleneksel üretim faaliyeti olarak sürdürülen Kağızman Uzun Elması yetiştiriciliğinden beklentileri karşılayabilmesi için sulama, soğuk hava depolaması, kooperatifleşme ve pazarlama gibi eksikliklerin giderilmesi gerekmektedir.
Keywords
Abstract
In the present study, it was aimed to find answers to the following questions: “what are the natural and human conditions that identify the geographical distribution of the Kağızman Long (Uzun) Apple, the level of its production status and what can be done for its sustainability?” The Kağızman Long Apple, which is a local product identified with the Kağızman district of the Kars province, is one of the apple varieties specific to Anatolia. The Kağızman Long Apple, which has gained its shape and aromatic taste through integrity with the geographical and cultural features of the endemic place, has come to be transferred as an important cultural heritage from the past to the present. "Kağızman Long Apple", which has been produced on a limited scale until recently, and has been forgotten, started to become a product of interest after it was registered as a geographical indication in 2017. The long apple, which is cultivated only in the Kağızman District in our country, is both an economic resource with its high potential and an alternative to apricot in fruit growing. There are a total of 8265 long apple trees that belong to 168 farmers along the valley bases and deposit areas formed by the Aras River and its branches and sheltered thanks to the climate. The vast majority of the apples grown are marketed to the immediate local towns and cities. However, with its increasing popularity and recognizability, the fruit has started to find a place on the shelves in the fruit departments in big cities. In order to be able to meet the expectations of the Kağızman Long Apple cultivation, which is carried out as a traditional farming activity, insufficiencies such as irrigation, cold storage, becoming a cooperative and marketing must be eliminated.
Keywords
- Akpınar, E., Çelikoğlu, Ş., (2016). Karaerik Cimin Üzümünün Erzincan Ekonomisine ve Tanıtımına Katkıları,
- Akpınar, E., Çelikoğlu, Ş., (2016). Karaerik Cimin Üzümünün Erzincan Ekonomisine ve Tanıtımına Katkıları, Uluslararası Erzincan Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Cilt 2, Erzincan.
- Akpınar, A. E., Altıntaş, S., Altunok, S., Akçay, M. E., Karataş, M. D., Ergül, A., (2017). “Bazı Elma (Malusdomestica Borkh.) Genotiplerinin SSR’lara (Simple Sequence Repeats) Dayalı Genetik Karakterizasyonu”, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 35 (3), 268-277.
- Alim, M., Kaya, G., (2005). “Iğdır’da Kayısı Tarımı ve Başlıca Sorunları”, Doğu Coğrafya Dergisi, 10 (14), Erzurum, ss. 47-65.
- Atalay, İ., (1991), Türkiye Coğrafyası, Ankara: Yeniçağ Basın-Yayın Sanayi,
- Atalay, İ., (1983). Türkiye Vejetasyon Coğrafyasına Giriş, İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 19,
- Atış, E., Çelikoğlu, Ş., (2017). “Kağızman İlçesi’nde Kayısı Üretimi ve Yöre Ekonomisine Katkıları”, Marmara Coğrafya Dergisi S.36, İstanbul, ss. 191-205.
- Atlas, (2020). Türkiye’nin Coğrafi İşaretleri, Doğan Burda Dergi Yayıncılık A.Ş., İstanbul.
- Boy, A. (2017). “Çarlık Rusya Yönetiminde Kars’ta Tarım ve Hayvancılık”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilgiler Dergisi , 12, 417-434 .
- Bulut, İ. (2011). Genel Tarım Bilgileri ve Tarımın Coğrafi Esasları (Ziraat Coğrafyası), Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
- Cahit Erentöz, “Aras Havzasının Jeolojisi”, Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, Cilt:5, Sayı:12, Ankara 1954.
- Ceylan, A., “Kağızman’da Tarihi ve Arkeolojik Araştırmalar”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:1, ss.73-98, Kars 2008.
- Coşkun, S., Çoban, A., Meydan, A., vd. (2017), Genel Coğrafya, Cilt :1, İstanbul: Lisans Yayınları, Doğanay, H. & Coşkun, O. (2012). Tarım Coğrafyası. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
- Doğanay, H. (2007). Ekonomik Coğrafya 3 Ziraat Coğrafyası. Erzurum: Aktif Yayınevi.Doğanay, H., (2011). Türkiye Ekonomik Coğrafyası, Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
- Dönmez., Y, Aydınözü, D., (2012) Bitki “Örtüsü Özellikleri Açısından Türkiye”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü. Coğrafya Dergisi, Sayı :1302-7212, İstanbul.
- Durmuş, E., Yiğit, A. (2003). “Türkiye’nin Meyve Üretim Yöreleri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 13 (2), 23-54.
- Durmuş, E., Yiğit, A. (2006). Türkiye’nin Tarım Yöreleri, Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırmave Uygulama Merkezi IV. Ulusal Coğrafya Sempozyumunu “Avrupa Birliği Sürecindeki Türkiye’de Bölgesel Farklılıklar, Ankara.
- Elma Ürün Raporu, (2017). Elma Ürün Raporu 2017, Ankara: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü.
- FAO (2017). Fao Publıcatıons, Catalogue. Rome, Italy 2017
- FAO, (2018). Biodiversity of Turkey Contribution of Genetic Resources to Sustainable Agriculture and FoodSystems. FAO. 2018. Biodiversity of Turkey. Contribution of Genetic Resources to Sustainable Agriculture and Food Systems. (Ed. H. Muninjanov, A. Karagöz) Ankara. 222 p. Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
- İnandık, H. (1965). Türkiye Bitki Coğrafyasına Giriş, İstanbul: Baha Matbaası,
- Hancock J F, Luby J J, Brown S K, Lobos G A (2008). “Apples”, İçinde: Temperate fruit crop breeding: Germplasm to Genomics. Springer (Ed J. F. Hancock ), Netherlands. 1–37.
- İbret, Ü. B., (2005), “Türkiye’deki Sarımsak Tarımı ve Taşköprü Sarımsağı Üzerine Coğrafi Açıdan Bir İnceleme”, Marmara Coğrafya Dergisi, 12, 17-50.
- Janick J, Cummins JN, Brown SK, Hemmat M (1996) Apples. In: Janick J, Moore J (eds.) Fruit Breeding, Vol.I: Tree and Tropical Fruits. John Wiley & Sons, New York, 1-77.
- Oral, B., “Kağızman’daki Rus İşgal Dönemi Konut Mimarisinden Örnekler”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 2(4), 80-95, Türkiye 2014.
- Önal, M., Karaağaç, G., Küçük, S. (2000). Kağızman’a Ismarladım Nar Gele, Muğla. Azim Ofset Matbaacılık. Özgür, M., (2001), Türkiye Coğrafyası, Hilmi Usta Matbaacılık, Ankara
- Karabağ, S. ve Şahin, S. (2015), Türkiye Beşeri ve Ekonomik Coğrafyası, Pegem Akademi Ankara
- Kaya, T., Balta, F. (2013), Van Yöresi Elma Seleksiyonları-2: Periyodisiteye Kısmi Eğilim Gösteren Genotipler, Akademik Ziraat Dergisi 2(2):91-98 (2013) Araştırma ISSN: 2147-6403.
- Koday, S., 2005, Doğu Anadolu Bölgesinde Hayvancılık, Atatürk Üniversitesi Yay.949, Fen-Edb. Fak. Yay. No. 104, Araştırma Serisi No.74, Erzurum.
- Koyuncu, K., (2016). “Elmanın Kısa Tarihi”, http://kursatkoyuncu.blogspot.com/2016/03/elmann-ksa- tarihi.html, Erişim Tarihi: 04.05.2020
- Koday, S., Karakuzulu, Z. & Sevindi, C. (2004). Kağızman (Kars) Kayatuzu Tuzlası, Doğu Coğrafya Dergisi, 12, 167- 188.
- Koday, Z. (2004). “Kağızman İlçesinde Meyvecilik”. Doğu Coğrafya Dergisi, 12, 189-206.
- Küçük, L., (2020) Academia.edu. Kars Vilayetinin 1012-1918 Rus İdaresi Dönemi Askeri, Sosyal ve Ekonomik Durumu. Erişim Tarihi: 30.04.2020
- Küçükbadur, B., Özey, E., Çalişkan, V., (2019). “Coğrafi İşaret Tescilli Manisa Kırkağaç Kavununun ÜretimVe Ticaretinin Coğrafi Özellikleri”, II. Uluslararası Coğrafya Eğitimi Kongresi Bildiriler Kitabı (Ed.E. Artvinli) Eskişehir 2019.
- Şahin, A., Meral, Y., (2012). “ Türkiye’de Coğrafi İşaretleme ve Yöresel Ürünler”, Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 5 (2), 88-92.
- Necefoğlu.,H., (2018) “Rus İşgali Döneminde Kars ve Çevresinde Bahçecilik”, Türkiye’de Tarım Politikaları ve Ülke Ekonomisine Katkıları Uluslararası Sempozyumu, 12-44 Nisan / April / 2018 / Şanlıurfa.
- Sevindi, C., Kopar, İ., Kaya, G. (2004). Akdam (Kağızman-Kars) Heyelanı, Doğu Coğrafya Dergisi, 11, 167- 188.
- Tanrıkulu, M., (2014). Coğrafya ve Kültür mekan-kültür-tarih- coğrafi işaret, Ankara: Edge Akademi,
- Tutar, H., Demir, E., Elyıldırım, G., Boztemir, İ., Sarışen, M., (2012) Kars’ın Sosyo Ekonomik Durumu ve Yatırım Alanları, Kars: SERKA Kalkınma Ajansı,
- Tüber (2015). Türkiye Beslenme Rehberi, T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, Ankara.
- Türk Patent ve Marka Kurumu (2017). Kağızman Uzun Elması, Türk Patent ve Marka Kurumu, https://www.ci.gov.tr/Files/GeographicalSigns/307.pdf, Erişim Tarihi: 05.05.2020.
- Türk Patent ve Marka Kurumu (2020a). Coğrafi İşaret Nedir?, Türk Patent ve Marka Kurumu, https://www.ci.gov.tr/sayfa/coğrafi-işaret-nedir, Erişim Tarihi: 10.05.2020.
- Türk Patent ve Marka Kurumu (2020b). Geleneksel Ürün Adı Nedir?, Türk Patent ve Marka Kurumu, https://www.ci.gov.tr/sayfa/geleneksel-ürün-adı-nedir, Erişim Tarihi: 10.05.2020.
- Türk Patent ve Marka Kurumu (2020c). Kars Coğrafi İşaretler Listesi, Türk Patent ve Marka Kurumu https://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/liste?il=36, Erişim Tarihi: 11.05.2020.
- Uzun, S. (1995). Kağızman’da (Kars) Doğal Çevre Sorunları. Doğu Coğrafya Dergisi, 1, 434-447.
- Uzun, S. (1991). Kağızman ve Çevresinin fiziki coğrafyası, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü,
- Yaşar, O., (2003). Sanayi Coğrafyası Açısından Bir Araştırma: Türkiye’de Tarıma Dayalı Sanayiler, İstanbul: Çantay Kitabevi.
- Zaman, S., (2014). Siyasi Coğrafya Açısından Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti, Ankara: Pegem Akademi Yayınevi,
- USDA,2018,https://apps.fas.usda.gov/psdonline/app/index.html#/app/advQuery erişim tarihi 11.08.2020 İndigo 2020 : https://indigodergisi.com/2017/03/elmanin-faydalari-neler/10.09.2020
