Author:
Abstract
Мақалада жазушы, драматург, аудармашы Асқар Сүлейменовтің шығармаларындағы қанатты сөздердің көркемдік ерекшеліктері, құрылымы мен ой қуаттылығы қарастырылады. Қанатты сөздердің, ең алдымен, әдеби жанр екендігін мойындай отырып, олардың ауыз әдебиетіндегі мақал-мәтелдермен құрылымы жөнінен ұқсастығы болғанмен, қай жағынан да аясы кеңірек. Негізгі энциклопедиялық жинақтарда қанатты сөздерге, немесе, афоризмдерге апофегмаларды, максималарды, сентенцияларды жатқызамыз. Бұл сөздердің ортақ ерекшеліктеріне: ақиқатқа ұмтылған терең ойы, көлемінің қысқалығы, қосымша түсініктемені қажет етпейтіндей, аяқталған ой екендігі, айтылған ойдың анықтығы, дәлдігі, сыртқы көркемдігі, эстетикалық тартымдылығы жатады. Нақылдардан, мақалдардан қанатты сөздер түр пішінімен, шығу тегімен ажыратылады. Мақалада афоризмдердің эпиграммадан, парадокстан, эсседен өзіндік ерекшеліктері қарастырылады. Қанатты сөз авторларының басты мақсаты – ақиқатқа жеткісі келетін терең ой, күрделі мәселені айта отырып, өз көзқарасы бойынша адамдарға ең дұрыс жолды жеткізгісі келуі. Қанатты сөздер көптеген деректер мен сана-сезімнің синтезінен туады және оны тұжырым, ереже, ұстаным, қорытынды деп санауға болады. Яғни көлемді ойдың сығындысы, квинтэссенциясы. Ықшамдылық қанатты сөздің ең байыпты өзгешілігі әрі бұл ерекшеліктер оқушыға ойда жақсы жатталынып қалатындай әсер етеді. Ойдың аяқталғандығы қанатты сөздердің дербес тіршілік ете алатындығын көрсетеді. Бейнелілік, кемелділік, ұшқыр ой, нақтылық — оқырманды өзіне тартатын қанатты сөздің қасиеті. Зерттеуде әдебиет теориясына афоризмдерді алғаш ғылыми түрде сипаттап, түсіндіріп, айналымға кіргізген, өз кезеңінде-ақ (ХҮІІ ғасыр) қоғамның рухани емшісіне айналған испан философы, әдеби теоретик, мифологияның білгірі Бальтасар Грасианның «Қалта оракулы» еңбегіне сілтемелер жасалынады. Сонымен қатар, мақалада, теориялық тұжырымдардың анықтамасына, белгілі қазақ жазушыларының қанатты сөздері, олардың ішінде жазушы, драматург, аудармашы Асқар Сүлейменовтің «Шашылып түскен тіркестері» негізге алынып отырады. Сөз, сөйлем, стиль, драма т.б. әдебиет терминдеріне өзіндік түсініктемелерін берген жазушының сан тақырыпты қозғайтын қанатты сөздері халық арасына кеңінен тап кеткен. «Сөйлемнiң жазатын өмiрi бар да, сөйлемнiң өз өмiрi бар. Жазарман сөйлемдi тiрi шөптi таптағандай таптайды. Сөйлемнiң тән екенi, оның сан тарау тамырлары, капилляр-тамыршалары бары ұмыт қалады. Абзацқа, тарауға, бүкiл кiтапқа қызмет ететiн сөйлемнiң автономды өмiр кешерiн ұмытады. Шығарманың бiр аты – ырғағы ыңқылдаған, бояуы кемпiрқосақ боп көрiнер, күмiс ойы түпке тартар сөйлем ғана. Жазарман емес жазушы үшiн қиынға түсерi: сөйлемдегi өмiр мен сөйлемнiң өмiрiн жымын бiлдiрмей өру. Сөйлемдегi өмiр мен сөйлемнiң өмiрi бiрiкпегесiн тiрi тiркес тумайды. Өмiрдiң тамыр солқылы мен сөйлемнiң тамыр солқылын лингвистикалық проза ғана қоса алады» сынды талғампаз суреткердің талғамды ойлары мақалада кеңінен пайдаланылды.
Keywords
Abstract
The article explores the artistic features, structure and power of winged words in the works of writer, playwright, translator Askar Suleimenov. It is clear that the structure of winged words as a genre of literature is similar to proverbs, but winged words are broader. In the main encyclopaedic collections winged words are relating to the apophages, maxima. Common features: short words, deep thoughts, accuracy, external beauty and aesthetic appeal. Winged words are divided From from proverbs by their origin. The article discusses features of aphorisms from the epigram, the paradox, the essay. The main goal of the winged words authors' is to explain to reader the deep meaning of the wise words by two words. Winged words arise from the synthesis of many data and consciousness and can be considered as conclusions, rules, regulations, conclusions. That is, an excerpt from a broad idea, a quintessence. The simplest difference is that the features of the winged word are so well remembered. The end of the idea indicates that winged words can exist independently. Virtuosity, perfection, energetic thought, realism are qualities of a winged word that attracts the reader. The article explores the scientific description of the Spanish philosopher and literary theorist and expert on mythology Baltasar Grasiyan’s work called "Pocket Oracle" (XVII century) where aphorism theory was explored as genre of literature at the first time. In addition, the definition of theoretical conclusions in the article is based on Kazakh winged words of the authors, including the work of the novelist, playwright, translator Askar Suleimenov called "Disjointed expressions". Word, sentence, style, drama, etc. wounded words of the writer, who gave his explanations for the conditions of literature are widely explained to the public. "The phrase has a life of writing, and this phrase has its own life. The writor tries to strike with a phrase, as if he tramples on the grass. One of the explanations of the works is a rhythm and glimpse. The article widely uses the complex thoughts of a different writers.