Author:
Abstract
Бұл мақала фантастикада да, бұқаралық ақпарат құралдарында кеңінен қолданылатын синтаксистік құрылымды қарастырады. Жақында басталған сот шешімдерін зерттеу басталды, оның қалыптасу жолдары мен функциялары анықталды, бірақ олар академиялық бағдарламаларға кіргізілмеген және толық зерттелмеген. Әдеби шығармалардан жиналған мысалдарды талдауға арналған құбылыспен байланысты жұмыстармен айналысқанда, барлық деңгейлердегі және барлық нысандардағы конструкцияларды бөлуге болады. Бүгінгі таңда әдеби стильдің ерекшелігі - қысқа және сөйлемдердің үзілуі. Қысқа қарапайым және күрделі сөйлемдер ең көп таралған синтаксистік бірліктерге айналды. Керісінше күрделі құрылымы бар күрделі сөйлемдер керісінше сирек қолданылады. Сондай-ақ, номинативті сөйлемдерді қолдану жиі болды. Кейбір авторлар бұл қысқа сөйлемдерге қанағаттанбайды, сонымен қатар олардың шығармаларының мәнерлеп-эмоционалдық дәмін анықтағысы келеді. Нәтижесінде, параллельді құбылыс тек күрделі сөйлемдерді ғана емес, қарапайым сөйлемдерді де танымал. М. Магауин, О.Бөкеев, С.Сматаев, И.Жаканов сияқты әйгілі жазушылардың әдеби шығармаларында көпір салудың көптеген мысалдарын көруге болады. Атап айтқанда, И.Есенберлин, Ш.Айтматов, Д.Исабеков, Д. Дегенмен, бұл авторлар паркерлеудің бірнеше мысалын қолданды. Классикалық жазушылар М.Әуезов пен Г.Мүсірепов өз шығармаларында көп нәрсе жасады. Неғұрлым назар аударған жөн, бұл қысқартуға ғана емес, сонымен қатар негізгі құрылыстың шегінен тыс босатылады. Негізгі сөйлемдегі бірнеше құрылымның біреуі болған жағдайда, олардың біреуі қосалқы (параллельді) болады, қалғандары кейіннен келмейді және әрбір бөлік негізгі құрылыста оқшауланған әрбір сөйлем жеке параллель болып қалады . Ұрландыруға қарамастан, сөйлемді бөлікке бөлу дегеніміз синтаксистік түрде қосылған мәтінді кездейсоқ бөліктерге бөлмеу, соңғы бөлікті мақсатсыз бөлу немесе бөлісу емес. Бірақ, кейбір мысалдарды талдайтын болсақ, онда кейбір ойлар ойды тоқтатып, бөліп тастаудың нәтижесі болып көрінеді, бірақ егер біз толық аялдаманы тастамасақ, онда парцелді құрылым пойызбен байланыстырылған вагондар сияқты тұтас нәрсе болады. Бұл мақалада әдеби фантастикадағы сөйлемдерді қолдану қарастырылады. Бірақ, жалпы айтқанда, бұқаралық ақпарат құралдарында да мұндай сөйлем кеңінен қолданылады. Әрі қарай зерттеу объектісі деп санауға болады
Keywords
Abstract
This article considers parcelled sentences, a syntactic structure widely used both in fiction and mass media. Research of parcelled sentences has recently started, its ways of formation and functions have been identified, but they have not been included in academic programs, and have not been studied in detail. While getting intoduced with works related to parcellation phenomenon, and analyzing the examples collected from literary works, it can be seen that constructions of all levels and all forms can be parcelled. Nowadays, the specific feature of the literary style is shortness and discontinuity of sentences. Short simple and complex sentences have become the most common syntactic units. In reverse, complex sentences with complicated structure are rarely used. The use of nominative sentences has also become frequent. Some authors are not contented with these short sentences, and also want to make the expressive-emotional flavour of their works more clear. As a result, the phenomenon of parcelling not only complex sentences, but also simple sentences is very popular. We can see a great number of examples of using parcelled constructions in literary works of such well-known writers as M.Magauin, O.Bokeyev, S.Smatayev, I.Zhakanov. The authors who use parcellation more rarely are I.Yessenberlin, Sh.Aitmatov, D.Issabekov, D.Doszhanov. However, these authors also used a few examples of parcellation. Classic writers M.Auyezov and G.Musirepov used parcellation a lot in their works. On more thing worth paying attention to is shortening not only the sentence to be shortened, but also the spare parcellate beyond the main construction. In case there are several homogeneous parts in the main sentence (structure), only one of them becomes a spare (parcellate), all other don’t come after it, and every part, every sentence isolated from the main construction becomes a separate parcellate. Despite parcellation means dividing the sentence into parts, it isn’t dividing the syntactically connected text into random parts, discontinuing or dividing the last part with no purpose. But if we analyze some of the examples, some parcellations seem to be the result of discontinuing and dividing the thought, but if we omit the full stop, the parcelled structure becomes a whole thing like the wagons linked to the train. This article considers the use of parcelled sentences in literary fiction. But, generally, this kind of sentences are widely used in mass media language, too. Parcelled sentences should be considered a research object further.