Author:
Abstract
1990’lı yılların başında SSCB’nin dağılması sonucu Azerbaycan Cumhuriyeti siyasi bağımsızlığını elde etmiştir. Kazanılan siyasi bağımsızlığın bekası için gerekli temel şartlardan en önemlisi sağlam bir ekonomiye sahip olmaktı. İlk yıllarda yürütülen politikalar gereği petrol anlaşmalarıyla ülkenin sahip olduğu petrol kaynaklarının üretime katılımı sağlanmış ve ekonomik kalkınma için gerekli mali kaynak elde edilmiştir. Petrol anlaşmaları sonucunda başkent Bakü ve onun yakın çevresini kapsayan Abşeron bölgesine ciddi oranda yabancı yatırımlar yapılmış ve bu sayede bölge belli bir kalkınma seviyesine ulaşmıştır. Bu dönemde yürütülen ekonomik politikaların sonucu olarak kısa bir dönemde makro iktisadi göstergelerde ciddi gelişmeler gözlemlenmiştir. Bu kapsamda enflasyon kontrol altına alınmış, bütçe açığı GSYH’nin %1-%2’sine kadar azaltılmış, ülkede özelleştirme reformları kademeli ve sistemli olarak gerçekleştirilmiş ve girişimcilik faaliyetinin uyarılması için birçok adım atılmıştır. 1997 yılından itibaren ekonomik kalkınma kısmen de olsa sağlanmış, ülkedeki toprak reformları tam olarak gerçekleştirilmiş, 1390 bin hektar toprak alanı tam olarak özelleştirilmiştir. GSYH’nin yıllık büyüme hızı 1996 yılında %1,3, 1997 yılında %5,8, 1998-2003 yılları arasında ise ortalama yıllık olarak %10’a ulaşmıştır. Yaşanan gelişmelere rağmen ülkenin sosyal ekonomik yaşamında özellikle bölgesel kalkınma ve istihdam alanında çözülmesi beklenen birçok problem söz konusuydu. Eski SSCB ülkelerinde yaşanan siyasi ve ekonomik krizler nedeniyle Azerbaycan’ın Eski Sovyet Cumhuriyetleri ile olan ilişkilerinin yıpranması ülkenin diğer bölgelerindeki üretim güçlerinin ve üretim altyapısının deformasyonuna neden olmuştur. Ülkeye yapılan yabancı yatırımların genellikle petrol sektörü ve petrol sektörüne ilişkin sektörlere yönelik oluşu bu sektörün ekonomik olarak canlanmasına sebep olmuştur. Bu kapsamda petrol dışı sektörler ve diğer ekonomik bölgelerin gelişiminde duraklama yaşanmıştır. Yaşanan bu gelişmelere bağlı olarak nüfusun ülke başkentine akımı artmış, ekonominin bölgesel kalkınması gerilemiş, bölgelerin gelişmişlik düzeyleri arasındaki fark artmış ve bazı bölgelerde sosyal, ekonomik, demografik ve ekolojik durumun kötüleştiği görülmüştür. Çeşitli sektör ve bölgelerde gözlemlenen bu durum bölgesel potansiyelinin verimli bir şekilde kullanarak bölgesel farkların ortadan kaldırılmasını, ekonominin ayrı ayrı alanlarının kalkınmasını, yerel üretim işletmelerinin faaliyetinin genişletilmesini, ihracata yönelik üretimin uyarılmasını, yerel girişimciliğin gelişimini sağlayan bölgesel kalkınma politikalarının uygulanmasını gerektirmekteydi. Bu çerçevede Azerbaycan Cumhuriyeti’nde çeşitli bölgesel kalkınma programları hazırlanıp uygulamaya konmuştur. Bu programlar 2004 yılından itibaren 4 yıllık süreyi kapsayacak şekilde kademeli olarak uygulanmaya başlamıştır. Günümüz itibariyle 2004-2008, 2009-2013, 2014-2018 yıllarını kapsayan ve bölgesel kalkınmayı amaçlayan üç devlet programı hazırlanmış ve uygulanmıştır. Bu kapsamda son gelişme ise 29.01.2019 tarihinde Azerbaycan Cumhurbaşkanı tarafından 2019-2023 yıllarını kapsayacak bölgesel sosyo ekonomik kalkınmayı amaçlayan Devlet Programının onaylanmasıyla yaşanmıştır. Bu çalışmada Azerbaycan Cumhuriyeti’nde uygulanan kalkınma politikaları ve bu politikalar kapsamında uygulanan bölgesel kalkınma programları incelenmiştir.
Keywords
Abstract
As a result of the dissolution of the USSR in the early 1990s, the Republic of Azerbaijan gained its political independence. The most important basic condition for the survival of political independence was to have a sound economy. In line with the policies carried out in the first years, the oil agreements enabled the contribution of the country's oil resources in production and provided the necessary financial resources for economic development. As a result of the oil deals, a significant amount of foreign investments has been made to capital city of Baku and to its close vicinity Absheron region, and the region has reached a certain level of development. As a result of the economic policies carried out in this period, significant developments were observed in macroeconomic indicators in a short period. In this context, inflation was brought under control and the budget deficit was reduced to 1% -2% of GDP, privatization reforms were carried out gradually and systematically, and many steps were taken to stimulate entrepreneurial activity. Since 1997, economic development has been provided partially. Since 1997, economic development has been provided at least partially. The land reforms in the country have been fully realized and the land area of 1390 thousand hectares has been fully privatized. Annual growth rate of GDP has reached 1.3% in 1996, 5.8% in 1997, and average 10% in period between 1998-2003. Despite the developments in the country's social economic life, problems especially in the field of regional development and employment were expected to be solved. Due to the political and economic crises in the former USSR countries, the deterioration of Azerbaijan's relations with the former Soviet Republics caused the deformation of the production forces and production infrastructure in other regions of the country. The fact that foreign investments made to the country are mostly directed to the oil industry and the sectors related to the oil sector has caused this sector to be economically revived. In this context, non-oil sectors and other economic regions have experienced a stagnation. Due to these developments, the flow of the population to the capital of the country has increased, the regional development of the economy has declined, the difference between the development levels of the regions has increased and, in some regions, social, economic, demographic and ecological situation has been observed to worsen. This situation, observed in various sectors and regions, required the elimination of regional diversity using the regional potential efficiently, development of separate areas of the economy, expansion of the activities of local production enterprises, stimulation of export-oriented production, and implementation of regional development policies that enabled the development of local entrepreneurship. Within this framework, various regional development programs have been prepared and implemented in the Azerbaijan Republic. Since 2004, these programs have been implemented gradually for 4 years term each. As of today, three state programs aiming the regional development covering the years 2004-2008, 2009-2013, 2014-2018 were prepared and implemented. In this context, the latest development took place with the acceptance State Program covering the years 2019-2023 and aimed at regional social-economic development and approved by the President of Azerbaijan on 29.01.2019. It was experienced with the approval of the State Program. In this study, development policies implemented in Azerbaijan Republic and regional development programs implemented within the scope of these policies were examined.