Author:
Abstract
Bu makalede, Türk siyasi hayatının önemli dönüm noktalarından olan, Şemsettin Günaltay Hükümeti’nin kuruluşu ele alınmıştır. Makalede ele alınan dönem özellikle 1949 – 1950 yılları arasında yoğunluk kazanmıştır. Tek parti iktidarının sona ermesinde ve yeni bir döneme geçiş olarak görülen Demokrat Parti iktidarının başlamasında, bir geçiş süreci mahiyetindeki Şemsettin Günaltay Hükümeti’nin kuruluşu politik tarihimiz için farklı bir öneme haizdir. Şemsettin Günaltay Hükümeti’nin kurulmasının en önemli sebeplerinden sayılabilecek Demokrat Parti’nin kuruluşu ve bu partinin kuruluşundan önceki çok partili hayata geçiş çalışmalarına da bu makalede değinilmiştir. 1949 yılında, Şemsettin Günaltay Hükümeti’nin ortaya çıkması dönemin şartları ile ilgili bir durum sayılabilir. Devrin siyasi konjonktürünü iyi anlayıp, yerinde yorumlar yapılabilmesi için, o dönemdeki süreç içerisinde olaylar ele alınıp aktarılmıştır. Demokrat Parti’nin kuruluşu, Cumhuriyet Halk Partisi’nin siyasi bir hamle ile erken seçimlere giderek 1946 Seçimlerinin yapılmasını sağlaması, sonrasında Cumhuriyet Halk Partisi’nin Şemsettin Günaltay Hükümeti’ni kurma hamlesi, Şemsettin Günaltay Hükümeti’nin programı, Demokrat Parti’nin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin içerisinde yer alan diğer muhalif grupların, yeni kurulan Günaltay Hükümeti hakkındaki görüşleri bu çalışmada analiz edilip, Türkiye Cumhuriyeti’nin demokrasi sürecinde yaşanılanlar ele alınmıştır. Bu çalışma hazırlarken literatür taraması yönteminden faydalanıldı. Özellikle çalışılan konu hakkında mühim bir yere sahip olan Meclis konuşmaları, T.B.M.M. Tutanak Dergisi’nden yararlanılarak incelenip analiz edildi. Ayrıca, incelenen dönem ile ilgili yazılmış olan çeşitli kitap, ansiklopedi ve makaleler araştırılıp, verdikleri bilgiler, T.B.M.M. Tutanaklarıyla birleştirildi. Elde edilen bulgulara, tarihsel sürece uygun olarak makale içerisinde yer verildi. Sonuç olarak ulaşılan bulgular neticesinde, Cumhuriyet Halk Partisi’nin, Demokrat Parti’ye karşı siyasi bir hamle düşüncesiyle, Şemsettin Günaltay Hükümeti’ni kurduğu ve geniş halk kitleleri arasındaki popülaritesini arttırmaya çalıştığı söylenebilir. Ancak 1950 yılında yapılan seçimlerde, Cumhuriyet Halk Partisi’nin hükümeti olan Şemsettin Günaltay Hükümeti’nin, iktidarı Demokrat Parti’ye bırakmak zorunda kaldığı görülmüştür.
Keywords
Abstract
The establishment of the Şemsettin Günaltay Government, which is one of the most important turning points of Turkish political life, is discussed. The period discussed in the article has gained intensity especially between the ages of 1949 - 1950. The establishment of the Şemsettin Günaltay Government, which is a transition process, has a different importance for our political history in the end of the single-party rule and the beginning of the Demokrat Party government, which is seen as a transition to a new era. The establishment of the Demokrat Party, which can be considered as one of the most important reasons for the establishment of the Şemsettin Günaltay Government, and the transition to multi-party life before the establishment of this party are also mentioned in this article. The emergence of Şemsettin Günaltay Government in 1949 can be regarded as a situation related to the conditions of the period. In order to understand the political conjuncture of the period and to make appropriate interpretations, the events of that period were handled and conveyed. In this study; establishment of the Demokrat Party, Cumhuriyet Halk Party's political move to hold early elections and to hold the 1946 Elections, after the movemet of the Cumhuriyet Halk Party to establish the Government of Şemsettin Günaltay, Şemsettin Günaltay Government's program, the views of the Demokrat Party and other opposition groups in the Turkish Grand National Assembly on the newly established government of Günaltay are analyzed and the experiences in the democracy process of the Republic of Turkey discussed. While preparing this study, literature review method was used. The speeches of the Assembly, which have an important place especially on the subject being studied, were examined and analyzed using T.B.M.M. Tutanak Magazine. It was examined and analyzed using the Journal of reports. In addition, various books, encyclopedias, and articles were written about the period examined were searched and the information they provided was combined with records of T.B.M.M. The obtained findings were included in the article in accordance with the historical process. As a result of the findings reached, it can be said that Cumhuriyet Halk Party founded the Şemsettin Günaltay Government with the idea of a political move against the Demokrat Party and is trying to increase its popularity among the masses of people. However, in the elections held in 1950, it was seen that the government of the Cumhuriyet Halk Party, Şemsettin Günaltay had to leave the power to the Demokrat Party.