Author:
Abstract
Ülkelerin ekonomik kalkınmasının ve refah düzeyinin artmasında önemli bir rol oynayan dış ticaret unsuru, ülkelerin ilerleme kaydetmesine ve mevcut kaynakların etkin bir şekilde kullanılmasına etki etmektedir. Türkiye’de 24 Ocak 1980 tarihinde ekonomide devlet müdahalesini minimuma indirgemeyi esas alan ekonomik politikalar uygulanmaya başlanmış ve bu sayede ihracat ve ithalatın arttırılmasına yönelik çalışmalar hız kazanmıştır. Bu doğrultuda ihracat ve ithalat gelişme göstermiştir. İhracat ve ithalata yönelik yurt içi ve yurt dışı talebin borsada değişime neden olabileceği düşünülmektedir. Gelişen bir ülke statüsünde olan Türkiye’de sermeye ve ikame ürünlerin ihracatının ithalata bağlılığı dikkat çekmektedir. Yabancı sermaye oranlarının artması durumunda ihracatın artacağı hususu üzerinde de durulmaktadır. Fakat ihracatın artması ile birlikte ithalatta artış göstermektedir. Bunun yanı sıra ülkemizdeki dövize yönelik gelirlerin artması için ihracatın da artış göstermesi gerekmektedir. İhracat faaliyetlerini yürüten firmalara ülke içinden ve ülke dışından gelen talepten dolayı firmaların kazandığı ya da kaybettiği nakit gelirlerinin borsayı etkileyebileceği düşünülmektedir (Kaya ve Kılınç, 2015:285,293).
Bu araştırmada, globalleşmenin önemli iki unsurlarından olan borsa ile dış ticareti teşkil eden ihracat ve ithalat arasındaki ilişkinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Bunun için araştırmada, Ocak 2013 - Ağustos 2023 tarihleri arasındaki dönemi içine alan aylık veriler kullanılmıştır. Borsa ile ihracat ve ithalat serileri farklı derecelerden durağan (I(0) ve I(1)) olmalarından dolayı aralarındaki ilişki ARDL yöntemi ile incelenmiştir. Yapılan analiz sonucunda, serilerin arasında eş-bütünleşme ilişkisi tespit edilmemiştir. Korelasyon testi sonuçlarına bakıldığında ise, LNIHCT ve LNBIST değişkenleri arasında pozitif yönlü bir ilişkinin olduğu görülmektedir. Diğer bir bağımsız değişken olan LNITHLT ile bağımlı değişken LNBIST arasında da pozitif yönlü bir ilişki olduğu tespit edilmiştir.
Keywords
Abstract
The foreign trade element, which plays an important role in increasing the economic development and welfare of countries, also allows countries to make progress and use existing resources effectively. Economic policies based on minimizing state intervention in the economy began to be implemented in Turkey on January 24, 1980, and thus efforts to increase exports and imports accelerated. In this direction, exports and imports have developed. It is thought that domestic and foreign demand for exports and imports may cause changes in the stock market. In Turkey, which has the status of a developing country, the dependence of exports of capital and substitute products on imports draws attention. It is also emphasized that exports will increase if foreign capital rates increase. However, as exports increase, imports also increase. In addition, exports must also increase in order to increase foreign currency revenues in our country. It is thought that the cash income that companies will gain or lose due to domestic and international demand for companies carrying out export activities may affect the stock market (Kaya and Kılınç, 2015:285,293).
This research aims to determine the relationship between the stock market, two important elements of globalization, and exports and imports, which constitute foreign trade. For this purpose, monthly data covering the period between January 2013 and August 2023 was used in the research. Since the stock market and export and import series are stationary (I(0) and I(1)) at different degrees, the relationship between them was examined by the ARDL method. As a result of the analysis, no cointegration relationship was detected between the series. Looking at the correlation test results, it is seen that there is a positive and moderate relationship between the LNIHCT and LNBIST variables. It was determined that there was a positive and moderate relationship between another independent variable, LNITHLT, and the dependent variable, LNBIST.