TÜRKİYE’NİN TEK PARTİLİ YILLARINDA ÖNEMLİ BİR İDARECİ VE HATAY MESELESİ’NİN ÇÖZÜMÜNDE ETKİN BİR ŞAHSİYET: İBRAHİM ŞÜKRÜ SÖKMENSÜER
Author :
Abstract
1890’da Üsküp’te dünyaya gelen İbrahim Şükrü Sökmensüer, Osmanlı subayı olarak Balkan ve Birinci Dünya savaşlarına katıldı. Mondros Mütarekesi’nin imzalanmasından sonra İstanbul’dan Anadolu’ya geçerek Millî Mücadele saflarında yer aldı. 9 Eylül 1936’da Suriye’nin bağımsızlığı kazanması sürecinde Fransa’nın Hatay’ı Suriye sınırları içinde bırakma isteği Hatay meselesinde kırize neden oldu. Türk Hükümeti’nin Hatay meselesine yoğunlaşdığı dönemde Emniyet Genel Müdürü olan Sökmensüer, Hatay Egemenlik Cemiyeti Genel Sekreteri olarak hem bölgede hemde Ankara’da mücadelenin içinde yer aldı. Hatay meselesinin Türkiye’nin istediği yönde sonuçlanmasında önemli katkıları olan Şükrü Sökmensüer, Hatay’ın anavatana bağlanmasından sonra Vilayetin ilk valisi oldu. 1939-1942 yılları arasındaki valiliği sırasında, Hatay’ın Türkiye ile uyumlu hale getirilmesinde, şehirde iç bütünlüğün sağlanmasında önemli hizmetlerde bulundu. 1942’de Hatay Valiliği’nden ayrılan Sökmensüer, Ticaret Bakanığı İaşe Müsteşarığına getirildi. VII. Dönem Erzincan, VIII. Dönem Gümüşhane Milletvekili olan Sökmensüer, 7 Ağustos 1946 - 5 Eylül 1947 tarihleri arasında İçişleri Bakanlığı görevinde bulunduktan sonra, 1957 yılında aktif siyaseti bıraktı. Katıldığı savaşlarda gösterdiği üstün başarılardan dolayı çeşitli takdirname, harpmadalyası ve liyakat madalyaları ile taltif edildi. Yaşamı, askerî faaliyetleri, bürokrasideki kritik görevleri, siyasi yaşamı ile Türkiye tarihinde önemli bir şahsiyet olan İbrahim Şükrü Sökmensüer, 18 Ekim 1978’de vefaat etti.
Keywords
Abstract
Born in Skopje in 1890, Ibrahim Şükrü Sökmensüer participated in the Balkan and First World Wars as an Ottoman officer. After the signing of the armistice of Mondros, he moved from Istanbul to Anatolia and joined the ranks of the national struggle. In the process of gaining independence of Syria on 9 September 1936, France's desire to leave Hatay within the borders of Syria caused a stir in the Hatay issue. Sökmensüer, who was the Chief of police during the Turkish government's focus on the Hatay issue, took part in the struggle both in the region and in Ankara as secretary general of the Hatay sovereignty Society. Şükrü Sökmensüer, who contributed significantly to the outcome of the Hatay issue in the direction Turkey wanted, became the first governor of the province after Hatay was connected to the motherland. During his governorship between 1939 and 1942, he performed important services in harmonizing Hatay with Turkey and ensuring internal integrity in the city. In 1942, Sökmensüer left Hatay Governorate and was appointed as the undersecretary of the Ministry of trade. VII. Period Erzincan, VIII. September August 7, 1946 - September 5, 1947, after serving as the Ministry of Interior, he left active politics in 1957. He was awarded various commendations, medals of war and merit for his outstanding achievements in the battles he participated in. Ibrahim Şükrü Sökmensüer, an important figure in the history of Turkey with his life, military activities, critical tasks in the bureaucracy, political life, died on 18 October 1978.
Keywords
- Ada, S. (2005). Türk-Fransız İlişkilerinde Hatay Sorunu (1918-1939), İstanbul Bilgi Üniversitesi
- Ada, S. (2005). Türk-Fransız İlişkilerinde Hatay Sorunu (1918-1939), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
- Balcı, M. (2018). “Hatay Devleti Millet Meclisi Üzerinde Cumhuriyet Halk Partisi ve Tbmm’nin Etkiler”, Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, C. 13, S. 50, ss. 247-265.
- Dikici, A. (2007). “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türk Emniyet Teşkılatında İz Birakmış Makedonya Doğumlu Polisler”, Hikmet, S.10, ss.3-61.
- Öz, E. (1992). Tek Parti Yönetimi ve Siyasal Katılım, Gündoğan Yayınları, Ankara.
- Günay, Ş. Ş. (2007). Türk Parlamento Tarihi; TBMM-VI. Dönem (3 Nisan 1939-15 Ocak 1943), C. 5, Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları No:39, Ankara.
- İnan, A. (1997). Tarihe Tanıklık Edenler: Cumhuriyet’in Kurucu Kuşağıyla Söyleşiler, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
- Kili, S. (1976). CHP’de Gelişmeler, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
- Melek, İ.; Pehlivanlı, H. (2011). Hatay Devleti 2 Eylül 1938-29 Haziran 1939, Anıt Matbaası, Hatay. Mursaloğlu, M. (2003). Atatürk ve Hatay Davası, Seçil Ofset Matbaacılık, İstanbul.
- Okyay, V. (2014). “Hatay Meselesinin Politik Degerlendirmesi (1918-1939)”, Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
- Özkan, A. (2013). “1954 Seçimleri Öncesi Ankara Adaylarını Belirleme Sürecinde CHP’de Parti İçiDemokrasi Sorunu (Şükrü Sökmensüer’in Raporuna Göre)”, NEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.2, S.2, ss. 73-91.
- Payaslı, V. (2013). “Siyasal, Sosyal Ve Kültürel Yönlerġyle Sancak’tan Vilayet’e Hatay (1921- 1960)”, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi/Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara.
- Sarıbay, A. Y. (2001). Türkiye’de Demokrasi ve Politik Partiler, Alfa Yayınları, İstanbul.
- Savcı, N.(2007). “Hatay Cumhuriyeti: Kuruluşu ve Anavatana Katılışı”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi/Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İstanbul.
- Soysal, İ. (1983). Tarihçeleri ve Açıklamaları ile Birlikte Türkiye’nin Siyasi Anlaşmaları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
- Sökmen, T. (1978). Hatay’ın Kurtuluşu için Harcanan Çabalar, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
- Tekin, M. (1993). Hatay Tarihi, Kültür Ofset Basımevi, Antakya.Tekin, M. (2002). Hatay Devlet Reisi Tayfur Sökmen, Antakya.Teziç, E. (1991). Anayasa Hukuku, Beta Yayınları, İstanbul.
- Tunçay, M. (1983). “Cumhuriyet Halk Partisi (1923-1950)”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, İstanbul.
- Uyar, H. (2012). Tek Parti Dönemi ve Cumhuriyet Halk Partisi, Boyut Yayınları, İstanbul. Yenigün, (10 Şubat 1940).
- Yılmaz, N.; Doğan, K. C. & İnanku, H. (2013). “Tek Parti İktidarı Döneminde (1923-1946) Bürokrasive Siyaset İlişkisinin Weberyan Değerlendirmesi”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, C. 27, S. 3, ss.263-284.
