Author :
Abstract
İmereti Krallığı ve Osmanlı İmparatorluğu arasındaki ilişkiler tam tarihi net olmamak ile birlikte 16. yüzyılın başlarında kurulmuştur diyebiliriz. Bu ilişkilerin başlangıcına vesile olan isim ise Sultan I. Selim’dir. Selim’in Trabzon’da sancakbeyliği yaptığı sırada çıktığı Gürcistan seferi ilişkilerin temelini oluşturmuştur. Bu dönemden sonra üç yüz yılı aşkın bir süre iki devlet arasında münasebetler devam etmiştir. 17. yüzyılda daha da aktifleşen bu ilişkiler özellikle yüzyılın ikinci yarısında son derece artmıştır. Bunun nedeni ise İmereti Krallığı’nın içerisinde yaşanan mücadeleler ve bu mücadelelere Osmanlı İmparatorluğu’nun sıklıkla müdahil olmasıdır. 17. yüzyılın ikinci yarısında İmereti Krallığı içerisinde yaşanan bu mücadeleler 18. yüzyılın ilk yarısında da görülmeye devam etmiş ve iki ülke arasındaki ilişkileri şekillendirmiştir. Ele aldığımız bu dönemde Osmanlı, zaman zaman askeri zaman zamanda politik müdahalelere başvurarak İmereti üzerindeki hâkimiyetini devam ettirmiştir. İmereti kralları ve soyluları (asilzadeleri, feodalleri) da konumlarını korumak için çıkarlarına göre hareket edip kimi zaman Osmanlı’ya kimi zamanda Rusya ve İran’a yakınlaşarak bir denge politikası uygulamışlardır. Bu makalede, İmereti Krallığı ile Osmanlı İmparatorluğunun ilişkilerinin yanı sıra ele aldığımız dönemde iki devletin içinde bulundukları durumlar da değerlendirilmiştir. Ayrıca bölgede etkili olan ve iki devlet arasındaki ilişkilerin şekillenmesinde rol oynayan İran ve Rusya ile olan ilişkiler de kısaca ele alınmıştır.
Keywords
Abstract
Although the exact date of the relations between the Kingdom of Imereti and the Ottoman Empire is not clear, we can say that it was established in the early 16th century. The name that caused the beginning of these relations is Sultan Selim I. The Georgian expedition that Selim embarked on when he was the sancakbey in Trabzon formed the basis of the relations. After this period, relations between the two states continued for more than three hundred years. These relations, which became more active in the 17th century, increased immensely, especially in the second half of the century. The reason for this is the struggles in the Kingdom of Imereti and the Ottoman Empire's frequent involvement in these struggles. These struggles in Kingdom of Imereti in the second half of the 17th century continued in the first half of the 18th century and shaped the relations between the two countries. In this period that we are discussing, Ottoman Empire continued its dominance over Imereti by resorting to military and political interventions from time to time. The kings and nobles of Imereti (noblemen, feudals) also acted according to their interests in order to protect their positions and implemented a balance policy by sometimes getting closer to the Ottoman Empire and sometimes to Russia and Iran. In this article, the relations between Kingdom of Imereti and Ottoman Empire, as well as the situations of the two states in the period were evaluated. In addition, the relations with Iran and Russia, which were influential in the region and played a role in shaping the relations between the two states, have been also briefly discussed.
Keywords
- Aktepe, M. M. (1958). Patrona İsyanı (1730), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
- Aktepe, M. M. (1958). Patrona İsyanı (1730), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. Aktepe, M. M. (1989). Ahmed III, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), (II): 34-38, İstanbul.
- Aktepe, M. M. (1992). Baltacı Mehmet Paşa, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), (V): 35-36, İstanbul.
- Allen, W. E. D. (1971). A History of The Georgian People From The Beginning Down To The Russian Conquest İn The Nineteenth Century, Routledge & Kegan Paul, London.
- Asatiani, N. (2003). Saqartvelos İstoria Udzvelesi Droidan XIX Saukunemde, Gamomcemloba “Saqartvelos Macne”, Tbilisi.
- Asatiani, N. (2008). Dasavlet Saqartvelo XVIII Saukunis Pirvel Naxevarshi, Saqartvelos İstoria II (XII-XVIII Saukuneebi), Tbilisis Universitetis Gamomcemloba, Tbilisi.
- Berdzenishvili, N. (1965). Saqartvelos İstoriis Sakitxebi Wigni II, Gamomcemloba “Mecniereba”, Tbilisi.Beydilli, K. (2007). Prut Antlaşması, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), (XXXIV): 359-362, İstanbul. Beydilli, K. (2008). Rusya, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), (XXXV): 266-270, İstanbul.
- Bliadze, E. (2013). Kutaisi XVII-XVIII Saukuneebshi (Sashinao-Politikuri Vitareba da Socialuri-KopitiCxovrebis Epizodi), Kutaisi XIII Saukunis 60-iani Wlebidan XX Saukunis 20-ian Wlebamde, “Kutaisis Akaki Weretlis Saxelobis Saxelwifo Universitetis Sagamomcemlo Centri”, Kutaisi.
- Budak, M. (1999). Kafkasya Ve Osmanlı Devleti (XVI - XX. Yüzyıllar), Osmanlı Ansiklopedisi, (I): 594-612, Ankara.
- Canashia S. & Berdzenishvili N. (1990). Saqartvelos İstoria Sakitxavi Wigni, Gamomcemloba “Mecniereba”,Tbilisi.Çakmak, M. A. (1999). XVIII. Yüzyılda Kafkasya, Osmanlı Ansiklopedisi (I): 613-621, Ankara.
- Çaycıoğlu, S. O. (2017). 18. Yüzyıl Başlarında Rusya’nın Kafkasya Siyaseti: I. Petro’nun İran Seferi, Vakanüvis – Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 2: 115-132.
- Çolak, S. (2002). Patrona Halil Ayaklanması’nı Hazırlayan Şartlar ve İsyanın Pây-ı Tahttaki Etkileri, Türkler Ansiklopedisi, (XII): 847-856, Ankara.
- Çxatarishvili, K. (1973). Dasavlet Saqartvelo XVIII. S. Pirvel Naxevarshi, Saqartvelos İstoriis NarkvevebiTomi IV, Saqartvelo XVI Saukunis Dasawkisidan XIX Saukunis 30-ian Wlebamde, Gamomcemloba “Sabçota Saqartvelo”, 455-485, Tbilisi.
- Danişmend, İ. H. (1972). İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi IV. cilt M. 1703-1924 / H. 1115-1342, Türkiye Yayınevi, İstanbul.
- Genç, S. (2012). Osmanlı-Safevi Savaşlarında Sefer Organizasyonu ve Lojistik 1722-1725, MarmaraÜniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Tarihi Anabilim Dalı, Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı, İstanbul.Güldür, K. (2019). “1578-1590 Osmanlı-İran Savaşı Sırasında İmereti Krallığının Osmanlı Devleti ile İlişkileri(The Relations Between The Imereti And The Ottoman State During 1578-1590 Ottoman-Iran War)”, May 2- 5 2019, International Black Sea Coastline Countries Symposium, İKSAD, 142-156, Batumi, Georgia.
- Güldür, K. (2019) “Osmanlı Devleti ile Gürcistan İlişkilerinin Başlangıcı ve Sonrasında Yaşanan Gelişmeler(Beginning of The Relations Between The Ottoman State and Georgia and Consequent Developments)”, May 2-5 2019, International Black Sea Coastline Countries Symposium, İKSAD, 157-166, Batumi, Georgia.
- Güldür, K. (2020). “XVII. Yüzyılın İkinci Yarısında İmereti Krallığı’nda Yaşanan Taht MücadelelerindeOsmanlı İmparatorluğunun Etkisi (Gürcü Kaynaklarına Göre) (The Effect of The Ottoman Empire In TheThronal Conflicts In The Kingdom of Imereti In The Second Half of The 17th Century (According To TheGeorgianSources))”, International Black Sea Coastline Countries Symposium-4, KARASAM, May 5-6 2020, 93-100, Giresun, Turkey.
- Guruli, V. (2010). Saqartvelo da Garesamkaro, Saqartvelos Teritoriis Ganawileba Ruset-İran-Osmalets Shoris1700-1921, Saqartvelos Sapatriarkos Wminda Andria Pirvelwodebulis Saxelobis Kartuli Universitetis Gamomcemloba, Tbilisi.
- Kaçarava, D. (1998). Vahtang VI-is Samxedro-Politikuri Kavşiri Rusettan, Kartuli Diplomatiis İstoriis Narkvevebi II Nawili, Tbilisis Universitetis Gamomcemloba, 237-247, Tbilisi.
- Külbilge, İ. (2010). 18. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı-İran Siyasi İlişkileri (1703-1747), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yeniçağ Tarihi Anabilim Dalı, İzmir.
- Küpeli, Ö. & Külbilge, İ. (2018). III. Ahmed Devri’nde Osmanlı-İran İlişkileri, Lale Devri’nde Osmanlı Devleti ve Nevşehir, Kömen Yayınları, Konya.
- Lang, D. M. (1952). Georgia and the Fall of the Safavi Dynasty, in BSOAS 14: 523-539.
- Lortkipanidze, M. & Metreveli, R. (2007). Saqartvelos Mefeebi, Gamomcemloba “Nakeri”, Tbilisi.
- Makalatia, S. (1941). Samegrelos İstoria da Etnografia, Saqartvelos Mxaretmcodneobis Sazogadoeba, Tbilisi.Megreladze, D. (1973). Brdzola Osmalo Dampkroblebis Winaağmdeg, Saqartvelos İstoriis Narkvevebi TomiIV, Saqartvelo XVI Saukunis Dasawkisidan XIX Saukunis 30-ian Wlebamde, Gamomcemloba “Sabçota Saqartvelo”, 433-444, Tbilisi.
- Metreveli, R. (2010). Saqartvelos Mefeebi da Patriarkebi, Gamomcemloba “Artanuci”, Tbilisi. Murusidze, Ş. (2017). Saqartvelo da Rusetis İmperia, Gamomcemloba Palitra L, Tbilisi.
- Özcan, A. (1994), Edirne Vak’ası, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), (X): 445-446, İstanbul.Özcan, A. (2003). Mahmud I, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), (XXVII): 348-352, Ankara.
- Özcan, A. (2007). Pasarofça Antlaşması, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), (XXXIV): 177-181, İstanbul.
- Paiçadze, G. (1973). Kartlis Samxedro-Politikuri Kavhsiri Rusettan XVIII S. 20-ian Wlebshi, Saqartvelosİstoriis Narkvevebi Tomi IV, Saqartvelo XVI Saukunis Dasawkisidan XIX Saukunis 30-ian Wlebamde, Gamomcemloba “Sabçota Saqartvelo”, 413-421, Tbilisi.
- Rexviashvili, M. (1982). İmereti XVIII Saukuneshi (Narkvevebi), Tbilisis Universitetis Gamomcemloba,Rexviashvili, M. (1989). İmeretis Samefo (1462-1810 WW.), Tbilisis Universitetis Gamomcemloba,Sanadze, M. (2018). “Saqartvelo-Turketis Sasazğvro Urtiertobebis 550 Wliani İstoria”, Uluslararası Şota Rustaveli 850. Yılı Sempozyumu, Düzce Üniversitesi Yayınları, XVIII, 637-668.
- Samsonadze, M. (2020). Dasavlet Saqartvelo XVIII Saukunis Pirvel Naxevarshi, Saqartvelos İstoria Saqartvelo XIII Saukunidan XIX Saukunamde Tomi III, Gamomcemloba Palitra L, 303-310, Tbilisi.
- Samushia, J. (2014). Tbilisis İstoria, Gamomcemloba Palitra L, Tbilisi.
- Svanidze, M. (1990). Saqartvelo-Osmaletis İstoriis Narkvevebi (XIV-XVIII ss.), Gamomcemloba “Mecniereba”, Tbilisi.
- Teyyuboğlu, M. T. T. (1999). XVIII. Yüzyılın İlk Yarısında Kafkaslarda Osmanlı-Rus İlişkileri, Osmanlı Ansiklopedisi, (I): 561-572, Ankara.
- Uzunçarşılı, İ. H. (1978). Osmanlı Tarihi IV. cilt, 1.Bölüm, Karlofça Anlaşmasından XVIII. Yüzyılın Sonuna Kadar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
- Üstün, İ. S. (2000). İran Tarihi, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), (XXII): 400-404, İstanbul.
- Valiyev, E. & Yörük, D. (2016). Güney Kafkasya’da Osmanlı Hâkimiyeti (1723-1735), SUTAD, Güz 2016, (40): 15-28.
- Yağcı, Z. G. (2007), Çorum’dan Bir Vezir-i Âzam: Baltacı Mehmet Paşa, Baltacı Mehmet Paşa –Sempozyum Bildirileri-, Karam, 19-51.
- Yağcı, Z. G. (2015). Köle Kaynağı Bakımından Kafkasya’nın Önemi, Yeni Türkiye, 71: 429-444.Zinkeisen, J. W. (2011). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi - 5 Osmanlı İmparatorluğu’nun Venedik savaşınınbittiği 1669’dan 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması’na kadar bilhassa Rusya’nın gittikçe artan nüfuzukarşısında çökmeye devam etmesi, editör. Erhan Afyoncu, çeviren. Nilüfer Epçeli, Yeditepe Yayınevi, İstanbul.
- Watson, S. H. (1988). The Russian Empire 1801-1917, Oxford University Press, New York.
