Author :
Abstract
Alevi-Bektaşilik, teolojik vurgularında sözlü kültüre dayalı, mitolojik öğeler içeren senkretik bir inanç sistemi oluşturmaktadır. Bu bağlamda mukaddes metinlerin söz konusu dine mensup bireyler tarafından farklı şekilde yorumlanması, hem inanç hem de ritüeller zemininde farklılaşmalara neden olmuştur. Örneğin Namaz yerine niyaz, ramazan orucu yerine 12 muharrem orucu, İslam kardeşliği yerine “musahiplik”, cami yerine, "cem ve cem evi", "kadı" yerine, "dede ve veya baba" gibi alternatif kurum ve kavramlar söz konusu inanç ve ritüellerden bazılarını oluşturmaktadır. Alevi-Bektaşilik, kendine özgü fiziki mekânlarıyla da farklılıklarını sürdürmektedirler. Zira tarihsel bir arka plana sahip siyasal eğilimli dini hareketlerin sentezinin bir yansıması olarak ortaya çıkan Alevi-Bektaşilik, 21. yüzyıl Türk toplumu içinde değişik sosyolojik argümanlara bağlı olarak varlığını sürdürmektedir.
Keywords
Abstract
Alevi-Bektashism constructs a syncretise belief system consisting of mythological elements relying on oral culture in its theological emphasis. In this regard, holy texts have been interpreted differently by their believers, this caused fractionation on the basis of rituals and beliefs. There are alternative beliefs and rituals, for instance; say prayer (niyaz) in the place five times prayers, 12 Muharrem fasting in the place of Ramadan fasting, companionship in the place of Islamic brotherhood, `tot and djemevi` in the place of mosque, grandpa or father (dede or baba) in the place of Müslim judge (kadi). Alevi-Bektashism maintains its differences with its distinctive physical places. Alevi-Bektashism appeared as a reflection of syntheses of religious movements which had political tendency in the historical background, and maintains its existence based on its different sociological arguments in 21th century Turkish society.
Keywords
- Abdülkadir Sezgin, Hacı Bektaşî Veli ve Bektaşilik, Sezgin Neşriyat, İstanbul, 1991, s. 124
- Abdülkadir Sezgin, Hacı Bektaşî Veli ve Bektaşilik, Sezgin Neşriyat, İstanbul, 1991, s. 124 Ahmet Cevizci, Felsefe Sözlüğü. Ekin Yayınları, Ankara, 1997, s. 333
- Beşim Atalay, Bektaşilik ve Edebiyatı, And. Yayınları, İstanbul, 1991, s. 48
- Nejat Birdoğan, Anadolu ve Balkanlarda Alevi Yerleşmeleri, Mozaik Yayınları, İstanbul, 1995, s. 43
- Cemal Şener, Alevilik Nedir? Karacaahmet Sultan Kültür ve Tanıtım Derneği Yayınları, İstanbul 2001, s. 68. Doğan Kaplan, Yazılı Kaynaklarına Göre Alevilik, Diyanet Vakfı Yayınları, 2021, s. 62–87
- Ethem Ruhi Fığlalı, Türkiye'de Alevi-Bektaşilik Bektaşilik, Selçuk Yayınları, Ankara, 1994, s. 246-248İsmet Zeki Eyuboğlu, Alevi-Bektaşilik Sünnilik İslam Düşüncesi, Der. Yayınları, İstanbul 1989, s. 193
- Ferit Devellioğlu, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitabeyi Yayınları, Ankara, 1998, s. 55İrene Melikoff, Uyur idik Uyardılar (Çeviren, Turan Alptekin), Cem Yayınları, İstanbul, 1994, s. 97 İsmail Metin, Alevi-Bektaşilerde Halk Mahkemeleri, Alev Yayınları, İstanbul, 1994, s. 105
- İsmail Onarlı, Alevilikte Cem ve Musahiplik Nedir? Karacaahmet Sultan Kültür ve Tanıtım Derneği Yayınları, İstanbul 2003, s. 16–18.
- İsmet Zeki Eyuboğlu, Alevi-Bektaşilik Sünnilik İslam Düşüncesi, Der. Yayınları, İstanbul,1989, s. 196–197 John Kıngsiay Birge, Bektaşilik Tarihi, And Yayınları, İstanbul, 1991, s. 76
- John Kıngsiay Birge, Bektaşilik Tarihi, And Yayınları, İstanbul, 1991, s. 112–115 32 Zelyut Rıza, Alevi-Bektaşiler Ne Yapmalı, İstanbul, 1993, s. 193
- Kürşat Demirci, Heteredoxy Tarihçiliği ve Bektaşi Menakıbelerindeki Şamanik Karakter, İzlenim Dergisi, İstanbul, 1995, s. 52-53.
- Mehmet Çelik, Alevi Cem Kaideleri ve Töreleri. On iki Hizmet Yolu, Malatya, 1990 Musa Küçük, Bir Pir’in Kaleminden Alevilik, Dörtkapı Yayınevi, 2020, s. 7
- Orhan Türkdoğan, Alevi-Bektaşi Kimliği, Timaş Yayınları, İstanbul, 1995, 80–98
- Cemal-İlhan Avni Sofuoğlu, Alevi-Bektaşilik Tartışmaları Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1997, s. 116 Yasin Aktay, Türk Dininin Sosyolojik İmkanı, İletişim Yayınları, İstanbul, 1999, s. 37
- Rıza Zelyut, Alevi-Bektaşiler Ne Yapmalı, İstanbul, 1993, s. 193
- https://www.birgun.net/haber/cemevleri-gercegi-i-284812, erişim tarihi, 21.01.2020
- https://www.gazetevatan.com/gundem/turkiyenin-cemevi-haritasi-522310, erişim tarihi, 29.09.2021.
