Author :
Abstract
Allah’ın sıfatları meselesi, İslâm tarihinin ilk döneminden itibaren tartışma konusu yapılmış, en önemli meselelerden bir tanesidir. Allah’ın sıfatlarıyla ilgili kelâm etmeyen hemen hiçbir kelami mezhep bulunmamaktadır. Her mezhep kendi metoduna göre bu sıfatları yorumlamış, binaenaleyh konu etrafında farklı yorumlar ortaya çıkmıştır. İlk bakışta Allah’ın insanî özellikler taşıdığını düşündürten haberi sıfatlar, Allah’ın sıfatlarıyla ilgili tartışma konusu yapılan ilk meselelerdendir. Haberî sıfatlar hakkında ilk dönem ulemâ yorum yapmaktan kaçınmaktaydı. Fakat bu tarz sıfatları yorumlamada aşırıya giden ve taşıdıkları insanî hususiyetleri Allah’a nispet eden görüşlerin ortaya çıkmasıyla bu sıfatların İslâmî bir bakışla tevil edilmeleri zarureti hâsıl olmuştur. Ehl-i Sünnet ulemâ burada devreye girmiş ve söz konusu sıfatları Kuran, sünnet ve aklî ilkeler ışığında yorumlamışlardır. Böylece aşırı yorumların önüne geçilmiş ve insanların yanlış itikadi yönelimlere maruz kalmalarının önüne set çekilmiştir. Makalede Eş’ariler ve Matüridiler olmak üzere Ehl-i Sünnet kelamcıların söz konusu sıfatlara ne gibi yorumlar getirdiklerini ve bu yorumların istinat ettiği delilleri kronolojik bir şekilde incelenecektir.
Keywords
Abstract
The issue of the attributes of Allah (as-sifat Allah) is one of the most important issues that has been discussed since the first period of Islamic history. There is almost no mazhab kalam that does not speak about the attributes of Allah. Each sect (mazhab) interpreted these attributes according to their own method, thus different interpretations emerged around the subject. Akhbar as-sifat, which make us think that Allah has human characteristics at first glance, is one of the first issues that are discussed about as-sifat Allah. The early scholars avoided commenting on akhbar as-sifat. However, with the emergence of opinions that go to extremes in interpreting such attributes and attribute their human characteristics to Allah, it has become necessary to interpret these attributes with an Islamic perspective. Ahl as-Sunnah scholars intervened here and interpreted these attributes in the light of the Qur'an, Sunnah and rational principles. Thus, excessive interpretations were prevented and people were diverted from wrong orientations threatening their creed (etiqad). In the article, what kind of interpretations the Ahl as-Sunnah theologians, including Ash'aris and Maturidis, brought to these attributes and the evidences on which these interpretations are based will be examined chronologically.
Keywords
- 1. Abdülhamîd, İrfan, İslâm'da İ'tikadî Mezhebler ve Akâid Esasları, Terc. Mustafa Saim Yeprem, TDV Yy. Ankara, 2011.
- 2. el-Âmidî, Ebu'l-Hasen Ali b. Muhammed b. Sâlim Seyfuddîn, Ebkâru'l-Efkâr fî Usûli'd-Dîn, Dâru'l-Kutubi'l- İlmiyye, Beyrût, 2003.
- 3. Ğâyetu'l-Merâm fî İlmi'l-Kelâm, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrût, 2004.
- 4. Aydın, Ömer, Haberi Sıfatları Anlama Yolları, https://dergipark.org.tr/download/article-file/10075 Erişim tarihi: 09.08.2019
- 5. el-Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdülkâhir, Usûlu'd-Dîn, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrût, 1981.
- 6. el-Bâkıllânî, Kadı Ebûbekir b. Tayyib, el-İnsâf Fîmâ Yecibu Îtikâduhu ve Lâ Yecûzu'l-Cehlu bihî, Thk: Muhammed Zâhid el-Kevserî, el-Mektebetu'l-Ezheriyye li't-Turâs, Kâhire, 2000.
- 8. Başoğlu Tuncay, Muhkem, DİA, İstanbul, 2006, XXXI.
- 9. Beyâzîzâde, Ahmed b. Sinânüddîn, el-Usûlü’l-Münîfe li’l-İmâm Ebî Hanîfe, neşr. İlyas Çelebi, İFAV Yy, İstanbul, 2000.
- 10. el-Beydâvî, Kâdî Nâsiru'd-Dîn, Tavâliu'l-Envâr min Metâli'il-Enzâr, Thk: Abbas Süleymân, Dâru'l-Ceyl, Beyrût, 1991.
- 13. el-Esmâ ve's-Sıfât, thk. Abdullah b. Muhammed el-Hâşidî, Mektebetu's-Sevâdî, Cidde, 1993.
- 14. Celal Büyük, Ebu Hanife’nin İlahi Sıfatlar Problemine Yaklaşımı, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 11 Sayı: 56 Nisan 2018.
- 15. Ebû Hanîfe, Nûman b. Sâbit, el- Vasiyye, 88, (İmâm-ı Âzam'ın Beş Eseri İçerisinde. İfav Yy, İstanbul, 1992)
- 16. el-Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd, es-Sıhâh, Tâcu'l-Luğa ve Sıhâhu'l-Arabiyye, Dâru'l-Hadîs, Kâhire, 2009.
- 18. el-Cüveynî, İmâmu'l-Harameyn Ebu'l-Meâlî, el-İrşâd ilâ Kavâtıi'l-Edilleti fî Usûli'd-Dîn, Thk: Es'ad Temîm, Müessesetu'l-Kutub Es-Sekâfiyye, Beyrût, 1996.
- 20. Çelebi, İlyas, Sıfat, DİA, İstanbul 2009, XXXVII.
- 21. Duğaym, Semîh, Mustalâhâtu İlmi'l-Kelâm el-İslâmî, Mektebetu Lübnân Nâşirûn, Beyrût, 1998.
- 23. Emîn, Ahmed, Duha'l-İslâm, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Lübnân, 2009.
- 25. Makâlâtu'l-İslâmiyyîn ve İhtilâfu'l-Musallîn, Thk: Nevâf el-Cerrâh, Dâru Sâdir, Beyrût, 2008.
- 26. Usûl-ü Ehli's-Sünne ve'l-Cemâa, Risâletu Ehli's-Sağr, Thk: Muhammed Seyyid Culeynid, el-Mektebetu'l- Ezheriyye li't-Turâs, Kâhire, 2013.
- 27. Fevde, Saîd Abdüllatîf, El-Lemaât fi'l-Akâid Tehzîbu Lumai'l-Edille fî Akâidi'l-Mille li İmâmi'l-Harameyn el- Cüveynî, (Mesâilu'l-Hilâf beyne'l-Eşâira ve'l-Mâtürîdiyye, İbn Kemâl Bâşâ, içinde), Dâru'l-Feth, Ammân, 2009.
- 28. el-Fîrûzâbâdî,Mecdu’d-Dîn Muhammed b.Yâ’kûb, el-Kâmûs el-Muhît, Dâru’l-Hadîs,Kâhire,2008.
- 30. el-Gazâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed, el-İktisâd fi'l-Îtikâd, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrût, 2004.
- 31. İhyâu Ulûmi'd-Dîn, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrût, 1998.
- 33. Mişkâtu'l-Envâr, (Mecmûatu Resâili'l-İmâmi'l-Ğazâlî içinde), Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrût, 2006
- 34. Ravdatu't-Tâlibîn ve Umdetu's-Sâlikîn, (Mecmûatu Resâili'l-İmâmi'l-Ğazâlî içinde), Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrût, 2006.
- 35. Gölcük, Şerafettin- Toprak, Süleyman, Kelam, Tarih, Ekoller, Problemler, Tekin Kitabevi, Konya, 2001.
- 36. Halîfe, İbrâhîm Abdurrahmân Muhammed, Müteşâbih, el-Mevsûatu'l-İslâmiyyetu'l Âmme, el-Meclisu'l-A'lâ li'ş-Şuûnil-İslâmiyye, Kâhire, 2008.
- 37. Huleyf, Fethullah, Fahruddîn er-Râzî, Dâru'l-Câmiâti'l-Mısriyye, İskenderiyye, 1976.
- 38. İbnu Fâris, Ebu'l-Huseyn Ahmed, Mekâyîsü'l-Luğa, Dâru'l-Hadîs, Kâhire, 2008.
- 41. Lisânu’l-Lisân –Tehzîbu lisâni’l-Arab,Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye,Beyrût,1993.
- 43. el-İsfehânî, Râğıb, Ebu'l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed b. el-Mufaddal, Mu'cemu müfredâti Elfâzi'l-Kur'ani'l- Kerîm, Dâru’l-Kutubi’l İlmiyye, Beyrût, 1997.
- 46. Kılavuz, A. Saim, Anahatlarıyla İslâm Akâidi ve Kelâm'a Giriş, Ensar neşriyat, İstanbul, 2006.
- 47. el-Mağribî, Ali Abdülfettâh, İmâmu Ehli's-Sünne Ebû Mansûr el-Mâtürîdi ve Ârâuhu'l-Kelâmiyye, Mektebetü Vehbe, Kâhire, 2009.
- 48. el-Mâtürîdî, Ebû Mansûr, Kitâbu't-Tevhîd, thk. Bekir Topaloğlu, İsam, Ankara, 2005.
- 49. Te'vîlâtu Ehli's-Sünne, thk. Fâtıma Yûsuf el-Hamîmî, Müessesetu'r-Risâle, Beyrût, 2004.
- 50. en-Nesefî, Ebu'l-Berekât, El-Îtimâd fi'l-Îtikâd (Şerhu'l-Umde fî Akîdeti Ehli's-Sünne Vel'-Cemâa), Thk: Abdullah Muhammed Abdullah İsmâîl, El-Mektebetu'l-Ezheriyye li't-Turâs, Kâhire, 2012.
- 52. İsmâîl- Muhammed es-Seyyid Ahmed Şehâte, el-Mektebetu'l-Ezheriyye li't-Turâs, Kâhire 2011.
- 53. Tabsiratu'l-Edille fî Usûli'd-Dîn, el-Mektebetü'l-Ezheriyye li't-Turâs, Kâhire, 2011.
- 54. en-Neşşâr, Ali Sâmi, Neş'etu'l-Fikri'l-Felsefî fi'l-İslâm, Dâru'l-Maârif, Kâhire, 1995.
- 55. Öge, Ali, İbn Fûrek, Hayâtı ve Kelâmî Görüşleri, Kömen Yy, Konya, 2011.
- 56. Özervarlı, M. Sait, İbn Teymiyye'nin Düşünce Metodolojisi ve Kelâmcılara Eleştirisi, İsam y, İstanbul, 2008.
- 57. el-Pezdevî, Ebu'l-Yusr Muhammed, Usûlu'd-Dîn, Thk: Hans Peterlans, el-Mektebetu'l-Ezheriyye li't-Turâs, Kâhire, 2003.
- 58. er-Râzî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer b. Hüseyn Fahruddîn, Esâsu't-Takdîs, Müessetu'l-Kutubi's- Sekâfiyye, Beyrût, 1995.
- 59. es-Sâbûnî, Nûreddîn Ahmed b. Mahmûd b. Ebî Bekr, el-Bidâye fî Usûli'd-Dîn, Diyânet İşleri Başkanlığı Yy, Ankara, 2000.
- 60. eş-Şâfiî, Hasan, el-Âmidî ve Ârâuhu'l-Kelâmiyye, Dâru's-Selâm, Kâhire, 1998.
- 61. eş-Şarkâvî, Muhammed Abdullah, el-Îmân, Hakîkatuhû ve Eseruhû fi'n-Nefsi ve'l-Muctema'- Usûluhû ve Furû'uhû Muktedayâtuhû ve Nevâkıduhû, Dâru'l-Ceyl, Beyrût, Mektebetu'z-Zehrâ, 1990.
- 62. eş-Şehristânî, Ebu'l-Feth Muhammed b. Abdülkerîm, el-Milel ve'n-Nihal, Thk: Muhammed Abdulkâdir el- Fâdılî, El-Mektebetu'l-Asriyye, Beyrût, 2010.
- 64. et-Teftazânî, Mes'ûd b. Ömer b. Abdillâh Sa'duddîn, Şerhu'l-Makâsıd, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrût, 2001.
- 65. et-Tehânevî, Muhammed Ali, Keşşâfu Istılâhâti'l-Ulûm ve'l-Funûn, Thk. Ali Dahrûc, Mektebetu Lübnân Nâşirûn, Beyrût, 1996.
- 66. et-Tilmisânî, Şerefuddîn, Şerhu Lem'il-Edille li'l-Cüveynî, Thk: es-Seyyid Muhammed Seyyid Abdülvehhâb, Dâru'l-Hadîs, Kâhire, 2009.
- 67. Topaloğlu, Bekir, Allah, DİA, İstanbul, 1989.
- 68. Toplaoğlu, Bekir - Çelebi, İlyas, Kelâm Terimleri Sözlüğü, İsam Yy, İstanbul, 2010.
- 69. Türcan, Galip, Kelamda Kaynaklık Niteliği Bakımından Kitâb, İlâhiyât Yy, Ankara, 2012.
- 70. Yavuz, Yusuf Şevki, Arş, DİA, İstanbul, 1991.
- 71. İstivâ, DİA, İstanbul 2009.
- 72. Müteşâbih, DİA, İstanbul, 2006.
- 73. Vecih, DİA, İstanbul, 2012.
- 74. Yıldırım, Suat, Kur'an'da Ulûhiyyet, Kayıhan Yy, İstanbul, 1987.
- 75. Yurdagür, Metin, Allah'ın Sıfatları-Esmâü'l-Hüsnâ, Marifet Yy, İstanbul,1984.
- 76. Haberî Sıfatları Anlamada Metod, EÜİFD, Sayı I, Kayseri, 1983.
- 77. ez-Zemahşerî, Cârullah Mahmûd b Ömer, el-Keşşâf an Hakâiki't-Te'vîl ve Uyûni'l-Ekâvîl fî Vucûhi't-Te'vîl, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrût, 2006.
- 78. Esâsu'l-Belâğa, Dâru'l-Fikr, Beyrût, 1994.
- 79. https://islamansiklopedisi.org.tr/ehl-i-sunnet Erişim tarihi: 09.08.2019
