ÇALIŞANLARIN ÖRGÜTSEL DEMOKRASİ ALGILARININ ÖRGÜTSEL MUHALEFET DAVRANIŞINA ETKİSİ: BİR ALAN ARAŞTIRMASI
Author :
Abstract
Bu araştırmanın amacı, çalışanların örgütsel demokrasi algılarının, örgütsel muhalefet davranışlarına etkisini belirlemektir. Araştırma sorunsalını çözümlemek amacıyla nicel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmaya veri toplamak için anket tekniğinden faydalanılmıştır. Kullanılan anket formu, iki ölçek ile örneklemin demografik yapısını belirlemeye yönelik soru formu olmak üzere üç temel bölümden oluşmaktadır. Anketler, Nisan 2019 ile Haziran 2019 tarihleri arasında uygulanmış ve 252 kişilik bir örnekleme ulaşılmıştır. Katılımcıların örgütsel demokrasiye ilişkin algısını ölçmek amacıyla, katılım-eleştiri, şeffaflık, adalet, eşitlik ve hesap verebilirlik boyutlarından oluşan ve Geçkil ve Tikici tarafından geliştirilen örgütsel demokrasi ölçeği kullanılmıştır. Örgütsel muhalefet olgusunun ölçümü için ise Kassing tarafından geliştirilmiş olan ve dikey, yatay ve dışsal muhalefet olmak üzere üç boyuttan oluşan örgütsel muhalefet ölçeği kullanılmıştır. Her iki ölçeğin de geçerlilik ve güvenilirlik analizlerinden elde edilen sonuçlar kabul edilebilir sınırlar içerisindedir. Araştırmanın birinci bölümünde demokrasi ve örgütsel demokrasi kavramları üzerinde durulmuş, ikinci bölümde örgütsel muhalefet kavramı ele alınmış ve üçüncü bölümde ise ulusal bir şirketin bir bölge müdürlüğünde gerçekleştirilen araştırma sonuçlarına yer verilmiştir Araştırma sonuçlarına göre, örgütsel demokrasinin alt boyutları arasında en yüksek ortalamaya sahip olanın şeffaflık olduğu, en düşük ortalamaya sahip olanın ise adalet olduğu; bununla birlikte tüm boyutların orta düzeyde ortalamalara sahip olduğu görülmüştür. Buradan, demokrasiyi oluşturan unsurların, işletmede orta seviyede varlık gösterdikleri anlaşılmaktadır. Araştırmaya katılanların en fazla tercih ettikleri muhalefet stratejisinin ise dikey muhalefet, en az tercih ettikleri stratejinin ise dışsal muhalefet olduğu; bununla birlikte çalışanların orta düzeyde bir muhalefet davranışı sergiledikleri sonucu elde edilmiştir. Değişkenler arasındaki yol analizi, örgütsel demokrasinin örgütsel muhalefeti etkilemediğini ortaya koymaktadır. Alt boyutlar arasında oluşturulan yapısal eşitlik modeli sonuçlarına göre, katılım-eleştiri boyutunun dikey ve yatay muhalefet boyutlarını negatif yönde etkilediği görülmüştür. Şeffaflık alt boyutunun, dikey ile dışsal muhalefet boyutunu negatif yönde etkilediği, adalet alt boyutunun, dikey ve yatay muhalefeti negatif yönde etkilediği.
Keywords
Abstract
The purpose of this study is to determine the effect of employees' perceptions of organizational democracy on organizational dissent behaviors. Quantitative research method was used to analyze the research problem. Questionnaire technique was used to collect data for the research. The questionnaire used consists of three scales, and also an another questionnaire for determining the demographic structure of the sample was used. The surveys that reached to 252 samples were conducted between April 2019 and June 2019. Organizational democracy scale consisting of participation-criticism, transparency, justice, equality and accountability and developed by Geçkil and Tikici was used in order to measure the perception of the participants regarding organizational democracy. For the measurement of the organizational dissent phenomenon, the organizational dissent scale that developed by Kassing consists of three dimensions, namely upward, latent and dispaced dissent, was used. The results obtained from the validity and reliability analysis of all three scales are within acceptable limits. In the first part of the research, the concepts of democracy and organizational democracy are emphasized, in the second part, the concept of organizational dissent is discussed, in the thirth part, the results of the research carried out in a regional directorate of a national company are included. According to the results of the research, the highest average among the sub-dimensions of organizational democracy is transparency, and the lowest average is justice; however, all dimensions were found to have moderate averages. From this, it is understood that the elements that constitute democracy show a medium level of existence in the organization. The most preferred dissent strategy of the participants is upward dissent and the least preferred strategy is displaced dissent; however, it is obtained that the employees display a moderate dissent behavior. Path analysis between variables reveals that organizational democracy does not affect organizational dissent. According to the results of the structural equation model formed between the sub-dimensions, it was observed that the participation-criticism dimension negatively affected the upward and latent dissent dimensions. It was observed that the transparency sub-dimension negatively affects the upward and latent dissent dimensions, the sub-dimension of justice negatively affects upward and latent dissent and accountability positively affects upward dissent.
Keywords
- Acaray, A., “Örgütsel Muhalefet Üzerine Pozitif Psikolojik Sermayenin Etkisi: Eğitim Sektöründe BirÇalışma.”, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2018a/6, (ICEESS’18), ss.83-91.
- Acaray, A.,“Örgütsel Muhalefetin Kişisel Değerler ve Psikolojik İyi Oluş İle İlişkinin İncelenmesi.”, Business & Management Studies: An International Journal, 2018b/6, (3), ss.171-189.
- Akada, T. (2015) Örgütsel Muhalefete İlişkin Öğretmen Görüşleri., (Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı/Eğitim Denetimi ve Yönetimi Bilim Dalı, İzmir
- Ataç, L. O., ve S. Köse, "Örgütsel demokrasi ve örgütsel muhalefet ilişkisi: Beyaz yakalılar üzerine bir araştırma.", İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 2017/46, (1), ss.117-132.
- Balassiano, M. ve D. Salles, "Perceptions of Equity and Justice and Their İmplications on AffectiveOrganizational Commitment: A Confirmatory Study in A Teaching and Research Institute.", BAR-Brazilian Administration Review, 2012/9, (3), ss.268-286.
- Bonine, B. A. (2013) Democratic Organizing in The Corporate Sphere: A Case Study. (Doctorial Dissertation), Ohio University.
- Bozkurt, Z. (2012) Örgütsel demokrasiyi ve akademik özgürlüğü benimseme ve Türkiye'de uygulanabilirbulma düzeyine ilişkin öğretim elemanlarının görüşleri., (Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi, Eğitim Yönetimi ve Politikası Anabilim Dalı/Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bilim Dalı, Ankara.
- Coşan, P. E., ve A. A. Gülova, "Örgütsel demokrasi.", Yönetim ve Ekonomi, 2014/21, (2), ss.231-248.
- Çopur, Z., (2018), " Öğretim Elemanlarının Örgütsel Demokrasi Algıları İle Örgütsel Sinizm DüzeyleriArasındaki İlişki.", (Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı/Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması ve Ekonomisi Bilim Dalı, Ankara.
- Demirel, Y., ve Z. Seçkin, "Örgütsel Adaletin Bilgi Paylaşımı Üzerine Etkisi: İlaç Sektörü Çalışanlarına Yönelik Bir Araştırma.", Bilig Dergisi, 2011/56, ss.99-119.
- Doğan, İ., (2001), Vatandaşlık, Demokrasi ve İnsan Hakları, Pegem Yay, Ankara
- Ergün, H., (2017) Örgütsel Muhalefete Etki Eden Başlatıcı ve Aracı Değişkenler., (Doktora Tezi), PamukkaleÜniversitesi, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı/Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması ve Ekonomisi Bilim Dalı, Denizli.
- Ergün, H. ve K. Çelik, "Örgütsel Muhalefet Ölçeği Türkçe Uyarlaması.", Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2018 /48, ss. 398-414.
- Eroğlu, Ş. G., ve E. Alga, "Örgütsel Muhalefetin Örgütsel Değişim Üzerindeki Etkisi: Hizmet Sektörü Örgütlerinde Bir Araştırma.", Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2018/3, (3), ss.140-158.
- Eryılmaz, B. ve H.Biricikoğlu, "Kamu Yönetiminde Hesap Verebilirlik ve Etik.", İş Ahlakı Dergisi, 2011/4, (7), ss.19-45.
- Forcadell, F. J., "Democracy, Cooperation and Business Success: The Case of Mondragón Corporación Cooperativa.", Journal of Business Ethics, 2005/56, (3), ss.255-274.
- Garner, J., "Troublemaker or Problem-Solver? Perceptions of Organizational Dissenters.", Western Journal of Communication, 2019/83, ss.1-17.
- Geçkil, T., (2013) Örgütsel Demokrasi ile Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişki: TRB1Bölgesindeki Üniversite Hastanelerinde Bir Uygulama., (Doktora Tezi), Cumhuriyet Üniversitesi, İşletme Anabilim Dalı, Yönetim ve Organizasyon Bilim Dalı, Sivas.
- Geçkil, T. ve M. Tikici, "Örgütsel Demokrasi Ölçeği Geliştirme Çalışması.", Amme İdaresi Dergisi, 2013/48,(4), ss.41-78.
- Gürbüz, S. ve F. Şahin, (2016), Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, Felsefe-Yöntem-Analiz., (3. Baskı), Seçkin Yayıncılık, Ankara.
- İzgüden, D., (2017) Hastane Çalışanlarında İletişim Doyumunun Örgütsel Muhalefet Davranışlarındaki Etkisi,(Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sağlık Yönetimi Anabilim Dalı, Isparta.
- İzgüden, D. ve R. Erdem, "Hastane Çalışanlarında İletişim Doyumunun Örgütsel Muhalefet Davranışları Üzerine Etkisi.", Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 2018/21, (2), ss.243-272.
- Karetepe, H.K., (2019) Hemşirelerde Politik Duyarlılık ve Örgütsel Demokrasi AlgısıArasındaki İlişkinin Belirlenmesi., (Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi, Hemşirelikte Yönetim Anabilim Dalı Hemşirelikte Yönetim Bilim Dalı, İstanbul.
- Kesen, M., ve Pabuçcu, H., "Örgütsel Muhalefet ve İşe Yabancılaşmanın Duygusal Tükenmişliğe Etkisinin Anfıs Model İle İncelenmesi." Journal Of International Social Research, 2016/9, (42), ss.1552-1563.
- Kassing, J. W., "Articulating, Antagonizing, and Displacing: A Model of Employee Dissent.", Communication Studies, 1997/48, (4), ss.311-332.
- Kline, R. B., (2005), Principles and practice of structrual equation modeling, New York: Guilford Press.
- Mellizo, P. ve M.D. Carr, (2015) Workplace Democracy: Current State and Future Directions of the Literature, (Second Edition), ed. John B. Davis ve Wilfred Dolfsma, The Elgar Companion to Social Economics.
- Onan, G., "Bankacılık Sektöründe Hizmet Kalitesinin Marka Bağlılığı Üzerine Etkisi.", ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi (ODÜSOBİAD), 2017/7 (3), ss.529-538.
- Öngöre, Ö., (2015) Hizmet Sektöründe Çalışanların Kişilik Özelliklerine Göre İşle Bütünleşme Düzeylerineİlişkin Bir Araştırma., (Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı, Ankara.
- Özdemir, M., "Genel Liselerde Görev Yapan Öğretmenlerin Örgütsel Muhalefete İlişkin Görüşleri (Ankara İli Örneği)", Eğitim ve Bilim, 2013/38, (168), ss.113-128.
- Sadykova, G. ve H. Tutar, "Örgütsel Demokrasi ve Örgütsel Muhalefet Arasındaki İlişki.", İşletme Bilimi Dergisi, 2014/2, (1), ss.1-16.
- Schmıdt, M. G. (2002), Demokrasi Kuramlarına Giriş, Çev: M. Emin Köktaş, (2. Baskı), Vadi Yayınları, Ankara.
- Stanley, J. D., “Dissent in Organizations”, Academy of Management Review, 1981/6, (1), ss.13-19.
- Şeker, G., (2010) Yönetici ve Öğretmen Algılarına Göre İlköğretim Okullarında Örgütsel DemokrasininBenimsenme ve Uygulanabilme Düzeyi., (Yüksek Lisans Tezi), Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı/Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Bilim Dalı, Van.
- Tatar, B. ve O. Erdil, "Delineating The Impact of Organizational Dissent in Job Insecurity and TurnoverIntention.", The 7th International Conference on Leadership, Technology, Innovation and Business Management, Marmaris, 2017, ss.80-90.
- Tokay, Ö., ve Eyupoglu, S. Z. (2018). “Employee perceptions of organisational democracy and its influenceon organisational citizenship behaviour.”, South African Journal of Business Management, 49(1), ss.1-9.
- Turabik, T., (2019) Yükseköğretim Örgütlerinde Örgütsel Demokrasi ile Politik Davranışlar Arasındaki İlişki.,(Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı/Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması ve Ekonomisi Programı, Ankara.
- Uzunsakal, E. ve D. Yıldız, "Alan Araştırmalarında Güvenilirlik Testlerinin Karşılaştırılması ve Tarımsal Veriler Üzerine Bir Uygulama.", Uygulamalı Sosyal Bilimler Dergisi, 2018/2, (1), ss.14-28.
- Yağcı, E., "Demokrasi ve Eğitim.", Eğitim ve Bilim, 1998/22, (107), ss.15-22.
- Yılmaz, V., H. E. Çelik ve E.H. Ekiz, "Kuruma Bağlılığı Etkileyen Faktörlerin Yapısal Eşitlik Modelleriyle Araştırılması: Özel ve Devlet Bankası Örneği.", Sosyal Bilimler Dergisi, 2006/2, ss.171-184.
