TÜRKİYE'DE COVID-19 (CORONAVİRÜS) PANDEMİSİNİN DURUMU VE ALGORİTMİK HESAPLAMAYA GÖRE GELECEKTEKİ DURUM ANALİZİ
Author :
Abstract
Virüsler, tarih boyunca etkili olmuş ve binlerce insanın hayatını kaybetmesine yol açmıştır. Bu virüslerden biri olan coronavirüslerin geçmişi çok eski değildir. Daha önce SARS ve MERS olarak bildiğimiz virüs ailesinin üyesidir. SARS 2002-2003 yıllarında uzak doğuda, MERS ise 2012 yılında Suudi Arabistan’da ortaya çıkmıştır. COVİD 19 ise 31 Aralık 2019 yılında Çin’in Wuhan kentinde ilk defa görülmüştür. Salgın bir ay gibi kısa bir sürede ülkeye, daha sonra Uzakdoğu’da ki diğer ülkelere yayılmıştır. Virüs kısa bir zamanda Amerika, Avrupa, Afrika kıtalarında görülmeye başlamıştır. Daha sonra 11 Mart’ta Türkiye’de ilk defa virüs görülmüştür. İlk virüsten sonra çok sıkı tedbirler alınmış ancak virüs bir türlü durdurulamamıştır. Enfekte olan insan ile ölenlerin sayısının her dakika arttığı Türkiye’de, virüsün kontrolü tam anlamıyla sağlanamamıştır. Çünkü yapılan test sayısına oranla enfekte kişi sayısı %15 dolaylarındadır. Türkiye’de yaşanan bu sürecin nasıl ilerleyeceğini öngörebilmek için bir analiz yapılmıştır. Bu analiz neticesinde, Türkiye’de coronavirüsün gelecek günlerde yayılış hızı ve sebep olacağı ölümler üzerine, zamana bağlı var olan veriler ve Üstel Düzeltme (ETS) algoritmasının AAA sürümü kullanılarak gelecekteki değerlerin tahmini yapılmıştır.
Keywords
Abstract
Viruses have been effective throughout history and have led to the loss of thousands of lives. The history of coronaviruses, another of these viruses, is not very old. It is a member of the virus family previously known as SARS and MERS. SARS originated in the Far East in 2002-2003, and MERS originated in Saudi Arabia in 2012. COVID 19 was seen for the first time in Wuhan, China on 31 December 2019. The outbreak spread to other countries in the Far East as soon as a month later. The virus has started to appear in the Americas, Europe and Africa in such a short period of time. The virus was then seen for the first time in Turkey on March 11. After the first virus, very strict measures were taken, but the virus could not be stopped. In Turkey, where the number of people who die with infected people increases every minute, control of the virus has not been fully achieved. Because compared to the number of tests done, the number of infected people is around 15%. To be able to predict how this process will progress in Turkey, an analysis has been done. As a result of this analysis, future values were estimated using time-dependent data and the AAA version of the exponential correction (ETS) algorithm on the rate of spread of coronavirus in Turkey and the deaths it will cause in the coming days.
Keywords
- CDC. (2020a). CDC ( Centers for Disease Control and Prevention)vention). . How Coronavirus
- CDC. (2020a). CDC ( Centers for Disease Control and Prevention)vention). . How CoronavirusSpreads . https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/prepare/transmission.html. adresinden alınmıştır
- Chen, J. (2020). Pathogenicity and transmissibility of 2019-nCoVdA quick overview and comparisonwith other emerging viruses. Microbes and Infection: 22, page: 69-71 journal homepage: www.elsevier.com/locate/micinf.
- Cyranoski, D. (2020). Did pangolins spread the China coronavirus to people? https://www.nature.com/articles/d41586-020-00364-2.
- Çakır, Z., & Savaş, H. B. (2020a). A mathematical modelling for the COVID-19 pandemic in Iran(İran’daki COVID-19 pandemisi için matematiksel bir modelleme). Ortadogu Tıp Dergisi 12(2): 206-210. https://doi.org/10.21601/ortadogutipdergisi.715612.
- Çakir, Z., & Savaş, H. B. (2020b). A Mathematical Modelling Approach in the Spread of the Novel2019 Coronavirus SARS-CoV-2 (COVID-19) Pandemic. Electron J Gen Med. 17(4):em205. https://doi.org/10.29333/ejgm/7861.
- Erdemir, F., Uysal, G., Akman, A., & Çırlak, A. (2011). Yeni Ve Yeniden Tanımlanan EnfeksiyonlarVe Enfeksiyon Kontrolü II 21. Yüzyılda Yeniden Tanımlanan Enfeksiyonlar Ve Enfeksiyon Kontrolü. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 27 (1) : 61-75.
- Gül, A. (2009). XIX. Yüzyılda Erzincan Kazasında Salgın Hastalıklar (Kolera, Frengi, Çiçek ve Kızamık. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Cilt: XVI, Sayı: 41.
- Gültekin, E. (2017). Sultan II. Abdülhamid Döneminde Koleraya Karşı İlaç Geliştirme Çalışmaları. bilig – Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 92: 115-134.
- Hemida, M. G., & Ba Abduallah, M. M. (2020). The SARS-CoV-2 outbreak from a one health perspective. One Health, https://doi.org/10.1016/.
- İnalcık, H. (2001). İstanbul (Türk Devri), DİA., Cilt: XXIII, İstanbul .
- Karcıoğlu, Ö. (2020). What is Coronaviruses, and How Can We Protect Ourselves? (Coronavirüs Nedir, Nasıl Korunabiliriz?). Phnx Med J. Volume: 2, No: 1, Sayfa :66-71.
- Menekşe, M. (2020a). Eskişehir’de Kolera Salgını: Etkileri ve Alınan Önlemler (1893). Tarih ve Gelecek Dergisi, Mart 2020, Cilt 6, Sayı 1.
- Menekşe, M. (2020b). İzmir'de Kolera Salgını ve Etkileri(1893). TAD, C. 39/S. 67, s.385-433.
- Nikiforuk, A. (2001). Mahşerin Dördüncü Atlısı Salgın ve Bulaşıcı Hastalıklar Tarihi, (Çev. Selahattin Erkanlı). İstanbul.
- Ovalı, F. (2020). Yenidoğanlarda COVID-19 Enfeksiyonları(COVID-19 Infections in Newborns). Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi, Ocak 2020; Cilt 25, Ek Sayı 1.
- Rodríguez-Lazaro, D., Cook, N., Ruggeri, F. M., Sellwood, J., Nasser, A., Nascimento, M. S., . . .van der Poel, W. H. (2012). Virus hazards from food, water and other contaminated environments. FEMS Microbiol Rev V: 36 786–814.
- Sağdıç, O., Kayacan, S., Dertli, E., & Arıcı, M. (2020). Gıda Güvenliği Açısından COVID-19 EtmeniSARS-CoV-2’nin Değerlendirilmesi ve Korunma Yöntemleri. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi Sayı 18, Sayfa: 927-933, Mart-Nisan 2020.
- Shereen, M. A., Khan, S., Kazmi, A., Bashir, N., & Siddique, R. (2020). COVID-19 infection: Origin,transmission, and characteristics of human coronaviruses. Journal of Advanced Research 24 (2020) 91–98.
- Şimşek, K. (2020). Osmanlı Devri Denizli’de Sığır Vebası: Vebâ-yı Bakarî. Belgi Dergisi, C.2, S.19,Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayını, Kış 2020/I, ss. 2068-2080.
- Uğuz, S. (2012). 1895 Tarsus Kolera Salgını”, History Studies, Cilt: 4, Sayı: Özel Sayı (Prof. Dr. Enver Konukçu Armağanı).
- Varlık, N. (2018). Osmanlılarda Veba Salgınları”, Toplumsal Tarih, Sayı: 296.
- WHO. (2007). World Health Report 2007 - A Safer Future: Global Public Health Security in the 21st Century., 2007, 2007).
- WHO. (2020a). WHO (World Health Organization). Coronavirus disease 2019 (COVID-19)Situation Report –51. https://www.who.int/docs/default- source/coronaviruse/situationreports/20200311-sitrep-51-covid-19.pdf?sfvrsn=1ba62e57_10.
- WHO. (2020b). Novel Coronavirus (2019-nCoV) Situation Report-1 (21 January 2020).https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200121-sitrep-1-2019- ncov.pdf?sfvrsn=20a99c10_4. adresinden alınmıştır
- WHO. (2020c). Novel Coronavirus(2019-nCoV) Situation Report - 12. https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200201-sitrep-12-
- WHO. (2020d). Coronavirus disease 2019 (COVID-19) Situation Report – 26.https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200215-sitrep-26-covid- 19.pdf?sfvrsn=a4cc6787_2. adresinden alınmıştır
- WHO. (2020e). Coronavirus disease 2019 (COVID-19) Situation Report – 41.https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200301-sitrep-41-covid- 19.pdf?sfvrsn=6768306d_2. adresinden alınmıştır
- WHO. (2020f). Coronavirus disease 2019 (COVID-19)Situation Report – 55. 19.pdf?sfvrsn=33daa5cb_8. adresinden alınmıştır
- WHO. (2020g). Coronavirus disease 2019 (COVID-19)Situation Report – 72. 19.pdf?sfvrsn=3dd8971b_2. adresinden alınmıştır
- WHO. (2020h). Coronavirus disease 2019 (COVID-19) Situation Report – 81. 19.pdf?sfvrsn=ca96eb84_2. adresinden alınmıştır
- Yücel, B., & Görmez, A. (2019). SARS-Corona Virüsüne Genel Bakış. Türkiye Teknoloji ve Uygulamalı Bilimler Dergisi-Turkish Journal of Applied Sciences and Technology 2(1): 32-39.
- Zhang, R., Wang, X., Ni, L., Di, X., Ma, B., Niu, S., . . . Reiter, R. J. (2020). COVID-19: Melatonin as a potential adjuvant treatment. Life Science Volume: 250, 117583, 1-6.
