EĞİTİMDE ÇOKKÜLTÜRLÜLÜK: İLKOKUL HAYAT BİLGİSİ VE SOSYAL BİLGİLER KİTAPLARI ÜZERİNDEN NİTEL BİR İNCELEME
Author :
Abstract
Küreselleşmenin de etkisiyle, ülkeler arasında etkileşim artmıştır. Ülkeler arasında etkileşim sonucu olarak kültürler de birbirinden etkilenmeye başlamıştır. Son yıllarda insanlar savaş, doğal felaketler, gibi zorunlu nedenlerle veya yeni iş imkânları oluşturma, eğitim gibi isteğe bağlı nedenlerle farklı ülkelere ve farklı coğrafyalara göç etmek zorunda kalmışlardır. Yapılan bu göç hareketleri doğal olarak insanların gittikleri ülkelere kendi kültürel değerlerini ve yaşam şartlarını taşımalarına sebep olmuştur. Toplumsal yapıda meydana gelen değişimle birlikte kültürel zenginlikte artış görülmüş ve ülkeler politikalarını çok kültürlülük ekseninde şekillendirmeye başlamıştır. Sosyal ve kültürel çalışmalarla birlikte özellikle eğitim alanında da çok kültürlülük tartışılmaya başlanmıştır. Buradan hareketle hazırlanan çalışmanın temel çıkış noktası, devletlerin eğitim politikalarını oluşturmada kültürel zenginlik ve çok kültürlülük düşüncesini dikkate almalarının gerekliliğidir. Çokkültürlü eğitim anlayışının öncelendiği eğitim sistemlerinde, farklı kültürlere karşı saygılı ve hoşgörülü bir şekilde yaklaşılması gerektiği düşüncesinden hareketle okullarda öğrencilere sevgi, paylaşma, hoşgörü, merhamet ve saygı gibi değerler kazandırıldığı çalışmanın temel iddiasıdır. Bu iddiadan yola çıkarak hazırlanan çalışmanın temel amacı Türk eğitim sisteminde ve eğitim müfredatında çok kültürlülük konusunun İlkokul Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler kitapları üzerinden değerlendirmeye tabi tutulmasıdır. Bu amaç doğrultusunda çalışma kapsamında ilk olarak çok kültürlülük konusu ile ilgili kavramsal bilgilere yer verilmiş ve eğitimde çok kültürlülük konusu irdelenmiştir. Son olarak İlkokul Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler ders kitapları çok kültürlülük konusu ekseninde değerlendirilmiştir. Nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi tekniği kullanarak hazırlanan çalışmada veri kaynağı 2019 yılı 1. 2. ve 3. Sınıf Hayat Bilgisi ders kitapları ve 4. Sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabı ve ilgili derlersin eğitim-öğretim müfredatları ve programlarıdır. İlgili müfredat ve kitaplar incelenerek elde edilen veriler nitel içerik analizine tabi tutulmuş, bulgular tablolaştırılmış ve bilgiye dökülmüştür. Çalışma sonucunda, Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler dersleri öğretim programlarının genel amaçlar, açıklamalar ve kazanımlarında çok kültürlülük vurgusuna yer verildiği; Sosyal Bilgiler derslerinde ve ders kaynaklarında, Hayat Bilgisi dersine kıyasla kazanım olarak çok kültürlülük kavramına daha fazla vurgu yapıldığı tespit edilmiştir.
Keywords
Abstract
Interaction between countries has increased with the effect of globalization. As a result of the interaction between countries, cultures have also started to be influenced by each other. In recent years, people have to migrate to different countries and different geographies due to compulsory reasons such as war, natural disasters or optional reasons such as creating new job opportunities and education. These migration movements naturally caused people to carry their own cultural values and living conditions to the countries they went to. With the change in the social structure, cultural wealth has increased and countries have started to shape their policies on the axis of multiculturalism. Along with social and cultural studies, multiculturalism has started to be discussed especially in the field of education. The basic starting point of the study prepared based on this is the necessity for states to take into account the idea of cultural richness and multiculturalism in their educational policies. The main claim of the study is that students gain values such as love, sharing, tolerance, compassion and respect in schools, based on the idea that different cultures should be approached with respect and tolerance in education systems where the understanding of multicultural education is prioritized. Based on this claim, the main purpose of the study is to evaluate the issue of multiculturalism in the Turkish education system and curriculum through Primary School Life Science and Social Studies books. First of all, conceptual information on the subject of multiculturalism was included and the issue of multiculturalism in education was examined. Finally, Primary School Life Science and Social Studies text books were evaluated in the axis of multiculturalism. The data source of the study, which was prepared using the document analysis technique, one of the qualitative research methods, is the first, second and third grade Life Studies text books of 2019 and the 4th grade Social Studies text book, and the education curriculums and programs of the related collections. The data obtained by examining the relevant curriculum and boks were subjected to qualitative content analysis, the findings were tabulated and put into information. In the result of the study, emphasis on multiculturalism is included in the general objectives, explanations and acquisitions of the Life Science and Social Studies courses; It was determined that the concept of multiculturalism as an out come was emphasized more in Social Studies lessons and lesson resources compared to the Life Science lesson.
Keywords
- Akıncı, A. (2012), “Modern Ulus Devletlerin Doğuşu”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler
- Akıncı, A. (2012), “Modern Ulus Devletlerin Doğuşu”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 34, 61-70.
- Akıncı, A. (2014), “Milliyetçilik Kuramları”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 15 (1), 131-150.
- Akıncı, A. and H. Kule (2014), “Multiculturalism in Turkey”, EuropeanJournal of Research onEducation, 2(Special Issue 6), 203-211,https://www.researchgate.net/profile/Abdulvahap_Akinci/publication/312523965_European_Journal_of_Research_on_Education_Multiculturalism_in_Turkey/links/58807a7f08ae9a860ffa186f/European-Journal-of- Research-on-Education-Multiculturalism-in-Turkey.pdf, (E. T.: 12.10.2020).
- Ayaz, M. F., (2016), ÇokkültürlülükAlgıÖlçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması,Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(57), 463-471.
- Aydın, H. (2013), Dünyada ve Türkiye'de Çokkültürlü Eğitim Tartışmaları ve Uygulamaları, Nobel Yayınevi, Ankara.
- Bağlı, Mazhar ve Özensel, Ertan (2005), Çokkültürlü Vatandaşlık- Kanadalı Türklerin Aidiyet Çabaları ve Değer Yapıları, Çizgi Kitabevi, Konya.
- Bahadır, Ö. (2016),Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Çokkültürlülük ve Çokkültürlü Eğitim AlgılarınınDeğerlendirilmesi: Kocaeli Örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
- Başbay, A. ve Bektaş Y. (2009), “Çokkültürlülük Bağlamında Öğretim Ortamı ve Öğretmen Yeterlikleri”, Eğitim ve Bilim, 34 (152), ss. 30-43.
- Cırık, İ. (2008), "Çokkültürlü Eğitim ve Yansımaları", Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 34, ss.27-40.
- Coşkun, M. K. (2012), “Din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmen adaylarının çok kültürlü eğitimeyönelik tutumları (ilahiyat-eğitim DKAB karşılaştırması)” ,Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 34, ss. 33-44.
- Çelik, H. (2008) “Çokkültürlülük ve Türkiye’deki Görünümü”, U.Ü. Fen-Edebiyat FakültesiSosyal Bilimler Dergisi,9 (15), ss. 319-332.
- Demir, S. (2012), Çok Kültürlü Eğitimin Erciyes Üniversitesi Öğretim Elemanları İçin Önem Derecesi", TurkishStudies, Sayı 7/4 ss.1453-1475.
- Demircioğlu, E. ve Özdemir, M. (2014) “Pedagojik Formasyon Öğrencilerinin Çok Kültürlü EğitimeYönelik Tutumlarının Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi”, Ege Eğitim Dergisi, 1 (15), ss. 211-Doytcheva, M. (2009), Çokkültürlülük, (Çev. Tuba Akıncılar Onmuş), İletişim Yayınevi, İstanbul.
- FAY, B. (2005), Çağdaş Sosyal Bilimler Felsefesi, (Çev. İsmail Türkmen), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
- Fitcher, J. (2001), Sosyoloji, Çev. Çelebi, Nilgün, Atilla Kitabevi, Ankara.
- Güvenç, Bozkurt (2005), İnsan ve Kültür, 11. Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul.
- Karaçam, M. Ş. ve Koca, C. (2012), “Beden Eğitimi Öğretmen Adaylarının Çokkültürlülük Farkındalıkları”, Hacettepe Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 23 (3), ss. 89–103.
- Keskin, Y. ve Yaman, E. (2014), "İlköğretim Sosyal Bilgiler Programı ve Ders Kitaplarında Yeni Bir Paradigma: Çokkültürlü Eğitim", TurkishStudies, 9 (2),ss. 933-960.
- Keskin, Y., Coşkun Keskin, S. ve Taş, C. (2019), “Türkiye’de Sosyal Bilgiler Dersi ÖğretimProgramlarında Çokkültürlülük Olgusu: 1998 ve 2004 Programlarının Karşılaştırılması”, Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD), 4(1), ss.10-20.
- Marshall, G. (1999), Sosyoloji Sözlüğü, Çev. Kömürcü, Derya ve Akınhay, Osman, Bilim Sanat Yayınları, 1. Basım, İstanbul.
- Mazı, A. (2018), Öğretmenlerin Çokkültürlülük Algılarının İncelenmesi: Hatay İli Örneği.Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
- MEB (2019a), İlkokul Hayat Bilgisi 1 Ders Kitabı, Kayseri: Ardıç Kitap Kırtasiye Kaset ve Yayıncılık.
- MEB (2019b), İlkokul Hayat Bilgisi 2 Ders Kitabı, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. MEB (2019c), İlkokul Hayat Bilgisi 3 Ders Kitabı, Ankara: Evren Yayıncılık.
- MEB (2019d), Sosyal Bilgiler 4 Ders Kitabı, Ankara: Tuna Matbaacılık.
- Özen, D. (2019),Çokkültürlülük Bağlamında Ortaöğretim İngilizce Ders Kitaplarınınİncelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
- Parekh, B. (2002), Çokkültürlülüğü Yeniden Düşünmek-Kültürel Çeşitlilik ve Siyasi Teori, (Çev. Bilge Tanrıseven), Phoenix Yayınları, Ankara.
- Polat, S. (2009), “Öğretmen Adaylarının Çok Kültürlü Eğitime Yönelik Kişilik Özellikleri”International Online Journal of EducationalSciences, 1 (1), ss.154-164.
- Smith, Anthony D. (2002), Ulusların Etnik Kökeni, Çev: SonayBayramoğlu/Hülya Kendir, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara
- Turhan, M. (1997), Kültür Değişmeleri: Sosyal Psikoloji Bakımından Bir Tetkik, 3. Basım, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, No. 16, İstanbul.
- TÜBA (Türkiye Bilimler Akademisi) (2011). Türkçe Bilim Terimleri Sözlüğü: Sosyal Bilimler, TÜBA Yayınları, Ankara.
- Usta S. ve Akıncı A. (2012). Müzakereci Demokrasilerde Sivil Toplum Kuruluşlarının Rolü. PARADOKS Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, 8 (2) 83-98.
- Usta S. ve Bilgiç E. (2016). Katılım Kültürünün Gelişiminde Kent Konseylerinin Rolü: Karaman Kent Konseyi Örneği. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi 18 (31): 36-45.
- Vatandaş, C. (2002), Çokkültürlülük, Değişim Yayınları, İstanbul.
- Yayla, A. (2005), Siyasi Düşünceler Sözlüğü, Adres Yayınları, Ankara.
