ÖZEL EĞİTİM OKULLARINDA ÇALIŞAN ÖĞRETMENLERİN TÜKENMİŞLİK NEDENLERİ VE TÜKENMİŞLİĞE İLİŞKİN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Author :
DOI : 10.31589/JOSHAS.445
Year-Number: 2020-33
Language : null
Konu :
Abstract
Bu çalışmada; özel eğitim okullarında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik nedenleri ile çözüm önerileri araştırılmıştır. Çalışma nitel araştırma yaklaşımı çerçevesinde olgubilim deseni kullanılarak düzenlenmiştir. Çalışma 2018-2019 eğitim-öğretim yılında Amasya’da bulunan özel eğitim okullarında çalışan öğretmenlerle gerçekleştirilmiştir. Çalışmaya amaçlı örneklem yöntemlerinden tipik örneklem seçimi yöntemi kullanılarak 14 katılımcı katılmıştır. Veri toplama aracı olarak araştırmacılarca ilgili literatür tarandıktan sonra oluşturulan üç soru kullanılmıştır. Veriler betimsel analiz yöntemi ile çözümlenmiştir. Verilerin çözümlenmesi için araştırmacılar tarafından ilgili literatürün taranması ve toplanan veriler göz önüne alınarak çeşitli temalar belirlenmiştir. Bu temalar çerçevesinde veriler çözümlenmiştir. Katılımcılar öğretmenlerin tükenmişlik kavramını 1) bıkkınlık, 2) yorgunluk, 3) isteksizlik, 4) vazgeçme ve 5) umutsuzluk şeklinde algıladıklarını ifade etmişlerdir. Ayrıca katılımcılar tükenme nedenlerini ise 1) öğretmenin kendisine bağlı sorunlar, 2) materyallere bağlı sorunlar, 3) iş yüküne bağlı sorunlar, 4) eğitim sistemine bağlı sorunlar, 5) okul yöneticilerine bağlı sorunlar, 6) öğretmen arkadaşlarının tutumuna bağlı sorunlar ve 7) velilere bağlı sorunlar şeklinde gruplandırmışlardır. Son olarak katılımcılar, tükenmişliğin ortadan kaldırılması için 1) öğretmenlere yönelik öneriler, 2) materyallerin zenginleştirilmesi, 3) iş yükünün azalması, 4) sistemin işlevselleştirilmesi, 5) yöneticilerin eğitilmesi, 6) meslektaşların eğitilmesi ve 7) velilere yönelik eğitimlerin arttırılması şeklinde bazı önerilerde bulunmuşlardır.
Keywords
Abstract
In this research; the causes of burnout and solution suggestions of teachers working in special education schools have been investigated. The current research has been organized by phenomenological research design which is one of the qualitative research approaches. This research has been accomplished in special education schools in Amasya, the 2018-2019 academic year. 14 participants have been determined by the typical sample selection method which is one of the purposeful sampling methods. As a data collection tool, three questions were developed after investigating the related literature. The data has been analyzed by descriptive analysis method. To analyze the data, various themes have been determined by the researchers considering the related literature and the collected data. All collected data has been scrutinized within the framework of these themes. The participants have stated that they perceive burnout syndrome as 1) boredom, 2) fatigue, 3) unwillingness, 4) surrender, and 5) hopelessness. Furthermore, the participants have listed the reasons for burnout as 1) problems related to teachers, 2) lack of enough materials, 3) excessive workload, 4) distortions in the system, 5) problems related to school administrators, 6) problems associated to the attitude of other teachers, and 7) problems connected to parents. To over burnout, the participants have lastly offered the following suggestions; 1) suggestions for teachers, 2) enriching the materials, 3) reducing the workload, 4) functionalization of the system, 5) educating school administrators, 6) educating the colleagues, and 7) increasing the training for parents.
Keywords
- Alarcon, G. M. (2011). A meta-analysis of burnout with job demands, resources, and attitudes.
- Alarcon, G. M. (2011). A meta-analysis of burnout with job demands, resources, and attitudes. Journal of Vocational Behavior, 79 (2), 549-562
- Anderson, M. (2001).Teacher motivation anditsrelation ship to burnout. Educational Administration Quarterly,20.
- Ardıç, K. & Polatçı, S. (2008). Tükenmişlik sendromu akademisyenler üzerinde bir uygulama (GOÜörneği) [An application on burnout syndrome academics]. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10 (2), 69-96.
- Avşaroğlu, S., Deniz, M. E. & Kahraman, A. (2005). Teknik öğretmenlerde yaşam doyumu, işdoyumu ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi [ Examination of life satisfaction, jobsatisfaction and occupational burnout levels in technical teachers]. S.Ü. SosyalBilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 115-129.
- Baltas, A. & Baltas, Z. (1990). Stresle başa çıkma yolları [ ways of coping with stres]. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Barutçu, E. & Serinkan, C. (2008). Günümüzün önemli sorunlarından biri olarak tükenmişliksendromu ve Denizli’de yapılan bir araştırma [ Burnout syndrome and research in Denizli as one of the major problems of today]. Ege Akademik Bakış, 8(2), 541-561.
- Bayar, A. (2014). The components of effective professional development activities in terms of teachers’ perspective. International Online Journal of EducationalSciences, 6 (2), 319-327.
- Bayar, A. & Kerns, J. (2015). Undesired behaviors faced in classroom by physics teachers in high schools. Eurasian Journal Physics & Chemistry Education, 7(1), 37-45.
- Boyar, E. (2011). Türkiye'de muhasebe meslek mensuplarının mesleki tükenmişlik durumlarınınaraştırılması [Examination of life occupational burnout levels in technical teachers]. (Yayınlanmamış doktora tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
- Büyüközytürk,Ş., Çakmak-Kılıç, E.,Akgün, Ö.,E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2013). Bilimsel Araştırma Yöntemleri [ Scientifıc Research Methods]. Ankara: Pegem Akademi.
- Camacho, D.A. (2017). Applying a cognitive-behavioral model to conceptualize burnout and coping for teachers in urban schools (Unpublished doctoral dissertation). Loyola University, Chicago.
- Chang, M. L. (2009). An appraisal perspective of teacher burnout: Examining the emotional work of teachers. Educational Psychology Review, 21(3), 193-218.
- Collie, R. J., Shapka, J. D., & Perry, N. E. (2012). School climate and social-emotional learning:Predicting teacher stress, job satisfaction, and teaching efficacy. Journal of Educational Psychology, 104(4), 1189-1204.
- Cordes, C. L. & Dougherty, T. W. (1993). A reviewand an integration of research on job burnout. Academy of Management Review, 18(4), 621-656.
- Cropley, A. (2002). Qualitive research mehtods: An introduction for students of psychology and education. University of Latvia: Zinatne.
- Çam, O. (1992). Tükenmişlik envanterinin geçerlilik ve güvenilirliğinin araştırılması [Investigationof validity and reliability of burnout inventory]. Ankara: VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları (Ed. Bayraktar, R. ve İ. Dağ.). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayını.
- Çam, O. (1995). Tükenmişlik. [Burnout]. İstanbul: Saray Medikal Yayıncılık.
- Çabuk, A. (2015). Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin bazıdeğişkenler açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Anabilim Dalı, Klinik Psikoloji Bilim Dalı, İstanbul.
- Çelebi, B. (2014). Çalışanlarda tükenmişlik ve iş doyumu (Alanya devlet hastanesi hemşireleri örneği) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Beykent Üniversitesi, İstanbul.
- Çelik,T. & Üstüner. M. (2018). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlikleri ile yaşam doyumlarıarasındaki ilişki [The relationship between teachers' job burnout and life satisfaction]. Kurumsal Eğitimbilim Dergisi. 41-60.doi:10.30831/421820.
- Deliorman, R. B., Boz, T. B., Yiğit, İ. & Yıldız, S. (2009). Tükenmişliği ölçmede alternatif bir araç:Kopenhag tükenmişlik envanterinin Marmara Üniversitesi akademik personeli üzerine uygulanması[An alternative tool to measure burnout: Implementation of the Copenhagen burnout inventory on academic staff of Marmara University]. Yönetim Dergisi, 63, 77–98.
- Deniz-Kan, Ü. (2008). Bir grup okul öncesi öğretmeninde tükenmişlik durumunun incelenmesi[Examination of burnout in a group of pre-school teachers]. Kastamonu Eğitim Dergisi, 16(2), 431- 438.
- Dinç,G. (2018). Özel eğitim kurumlarında çalışan özel eğitim öğretmenlerinin mesleki tükenmişlikdüzeyleri ile öznel iyi oluş düzeylerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Biruni Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, İstanbul.
- Dworkin, A. (2001). Perspectives on teacher burnout and school reform. International Education Journal, 4 (2).
- Easton, L. B. (2008). From Professional development to Professional learning. Phi delta Kappan,89 (10), 755-761.
- Freudenberger, H., J. (1974). Staffburnout. Journal of SocialIssues, 30, 159-168.
- Friedman, I. A. (1991). High andlow-burnout schools: school culture aspects of teacher burnout, The Journal of Educational Research, 84 (6), 325- 333.
- Izgar, H. (2001). Okul Yöneticilerinde Tükenmişlik, Ankara: Nobel Dağıtım.
- Iacovides, A., Fountaulakis, F.N., Kaprinis, St. & Kaprinis, G. (2003). The relationship between job stress, burnout, and clinical depression. Journal of Affective Disorders, 75, 209–221.
- Garden, A.M. (1987). Depersonalizasyon: A validdimension of burnout social relations, 60(9), 545-Gezer, E. (2008). Stres veren yaşam olaylarının, öğretim elemanlarının, depresyon ve tükenmişlikdüzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış doktora tezi) [ The effect of stresful life events to burnout and depression level of academicians ].Gazi Üniversitesi, Ankara.
- Girgin, G. & Baysal, A. (2005). Tükenmişlik sendromuna bir örnek: zihinsel engelli öğrencilereeğitim veren öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyi [An example for burnout: special Education educator’s burnout Level and some variable].TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 4(4), 172-187.
- Guskey, T. R. (1994). Professional development in education: Insearch of the optimal mix (Report No: ED 369181). American Educational Research Association, New Orleans, LA.
- Güneş, İ., Bayraktaroğlu, S. & Kutanis, R. Ö. (2009). Çalışanların Örgütsel Bağlılık ve TükenmişlikDüzeyleri Arasındaki İlişki: [A relationship on organizational commitment of emploless and burnoutlevel: sample from a state university ].Bir Devlet Üniversitesi Örneği, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3:481-497.
- Gürşimşek, I. & Girgin, G. (2000). İzmir örnekleminden okulöncesi Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlıokullarda hizmet veren öğretmenlerde görülen tükenmişlik düzeyi [The level of burnout seen in theteachers serving in the schools affiliated to the Ministry of National Education from the sample ofIzmir]. II. Ulusal Öğretmen Yetiştirme Sempozyumu (s. 314-320). Çanakkale: Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Fakültesi.
- Gönüldaş, H. (2017). Özel eğitim öğretmen adaylarının ve öğretmenlerinin öz-yeterlik algıları ilekaygı ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi [Self-efficacy perceptions of special education pre-service teachers and teachers of anxiety and burnout levels examining ]. Yüksek Lisans Tezi.[Master'sthesis ] Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. [Anadolu University, Institute of Educational Sciences, Eskişehir].
- Kaçmaz, N. (2005). Tükenmişlik (burnout) sendromu.[ Burnout syndrome]. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi, 68 (1), 29-32.
- Kadan. G. & Aral.N. (2018). Kaynaştırma uygulamasını yürüten öğretmenlerin duygusal emek vetükenmişlik düzeylerinin incelenmesi [ Examining the levels of emotional labor and burnout of teachers who carry out the mainstreaming practice]. Çocuk ve Gelişim Dergisi.1 (1):15-29.
- Karakelle, S. & Canpolat, S. (2008). Tükenmişlik düzeyi yüksek ilköğretim öğretmenlerininöğrencilere yaklaşım biçimlerinin incelenmesi [Examination of the approaches of the primary school teachers with high levels of burnout]. Eğitim ve Bilim, 33(147), 106-120.
- Karahan, Ş. & Uyanık Balat, G. (2011). Özel eğitim okullarında çalışan eğitimcilerin özyeterlikalgılarının ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. [ The analysis of self-efficacy perception andburnout level of special education school educators].Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29, 1-14.
- Keser, A. (2006). Çağrı merkezi çalışanlarında iş yükü düzeyi ile iş doyumu ilişkisinin araştırılması. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11, 100-119.
- Kıral. B. (2018).Anadolu lisesi öğretmenlerinin tükenmişlik düzeylerinin çeşitli değişkenlerle ilişkisi.[Anatolian high school teachers with various variables of burnout levels relationship]. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(6) ,925–934.doi:10.18506/399220.
- Kocaman, A. (2018). Özel eğitim okullarda çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ve sınıfyönetim becerisi arasındaki ilişki. [The relationship between the burnout levels of teachers workingin special education schools and classroom management skills]. Yüksek Lisans Tezi.[Master's thesis].Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. [Onsekiz Mart University, Institute of Educational Sciences, Çanakkale].
- Küçüksüleymanoğlu R. (2011). “Burnout syndrome Levels of Teachers in Special Education Schools in Turkey”. International Journal of Special Education 26/1 (2011) 53-63
- Kyriacou, C. (2000).Stres-Bustingforteachers. Cheltenham: Nelson Thornes.
- Kreitner, R. & Kınıckı, A. (1989). Organizational behavior. Richard D IrwinInc.
- Maslach, C. & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal Of Occupational Behavior, 2, 99-113
- Maslach, C. & Leiter, M.P. (1997). The truthabout burnout. San Francisco,CA: JosseyBass.
- Maslach, C.,Schaufeli, W., &Leiter, M.P. (2001), Jopburnout. Annual Review of Psychology, (on- line).Available: http://findarticles.com, 24.06.2005.
- McLaughlin. M. W. & Talbert, J. E. (2006). Building school-based teacher learning communities: Professional Strategies to improve student achievement. New York:Teacher College Press.
- Mearns, J. & Cain, E. (2003). Relationships between teachers occupational stres and their burnoutand distress: Roles of copingand negative moodregulation expectancies. Anxiety, Stres andCoping,Moir, E. & Gless, J. (2001). Qualityinduction: An investment in teachers. Teacher Education Quarterly, 28(1), 109-114. RetrievedFebruary 17, 2010, from ERIC database.
- Öktem, E. (2009). İlköğretimde görev yapan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin bazıdeğişkenlere göre incelenmesi (Afyonkarahisar- Sandıklı Örneği) [Examination of burnout levels ofteachers working in primary education according to some variables].Yüksek Lisans Tezi [Master'sthesis].Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. [Ege University, Institute of Social Sciences, İzmir].
- Özer, B. (1998). Eğitim bilimlerinde yenilikler içinde öğrenmeyi öğretme [To teach learning ininnovations in educational sciences]. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi, No:Pajares, F. (1996). Self efficacybeliefs in academicsettings. Review of Educational Research, 66 (4), 543–578.
- Pajares, F. & Schunk, D. H. ( 2004). Self efficacy in education revisited empirical andappliedevidence. BigTheories A Volume in Research on Sociocultural Influences on Motivationand Learning, (6), 115-138.
- Patton, M.Q.(1987). How to use qualitative methods in evaluation. Newbury Park, CA: Sage.
- Pines, A. M. (1993). Burnout: An existential perspective. Inprofessional burnout. Recent Developments in Theory and Research, 33-51.
- Rogers, D.P. (1984 ). Helping employe escope with burnout. Business, 3-7.Saçar,İ.H.(2018). Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi [Examination of burnout levels of teachers in special education field ].Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
- Serinken, M. Ergör, A. , Cimrin, A.H. & Ersoy, G. (2003). İzmir ilindeki acil servis hekimlerinintükenme düzeyleri [Exhaustion levels of emergency physicians in İzmir].Toplum ve Hekim, 18 (4), 293-299.
- Silah, M. (2001). Çalışma psikolojisi (1. Baskı). [Psychology of work]. Ankara: Selim Kitabevi Yayınları.
- Solmuş, T. (2004). İş yaşamında duygular ve kişilerarası ilişkiler (Psikoloji penceresinden insankaynakları yönetimi) [Emotions and interpersonal relationships in business life ].İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
- Sumeli, F. (2011). Özel bir hastane çalışanlarının tükenmişlik ve iş doyumu düzeylerinin bazıdeğişkenler açısından incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Sürgevil, O. (2006). Çalışma hayatında tükenmişlik sendromu [ Burnout syndrome in working life]. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
- Şahin, F. (2007). Eğitim örgütlerinde öğretmenlerin kişisel kariyer planlaması ve tükenmişlikdüzeyleri ilişkisi [The relationship between teachers' personal career planning and burnout levels ineducational organizations],Yüksek Lisans Tezi, [Master’s thesis], Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.[ Yeditepe University, Institute of Social Sciences, İstanbul]
- Şahin, F. & Şahin, D. (2012). Engelli bireylerle çalışan özel eğitim öğretmenlerinin tükenmişlikdüzeylerinin belirlenmesi [ Examining the burn-out level of special education teachers working withdisabled ındividuals]. Journal of Teacher Education and Educators/Öğretmen Eğitimi ve Eğitimcileri Dergisi, 1(2), 275-294.
- Tümkaya, S. (1996). Öğretmenlerdeki tükenmişlik görülen psikolojik belirtiler ve başa çıkmadavranışları [Psychological symptoms and coping behaviors in teachers]. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Visser, T.C.,Coenders, F. G. M., Terlouw, C., & Pieters, J. M. (2010). Essential characteristics for aProfessional development program for promoting the implementation of a Multidisciplinary science module. Journal of Science TeacherEducation, 21, 623-642.
- Wood,T. & McCarty,C. (2002), Understanding and Preventing Teacher Burnout, Cleanringhouse on Teaching and Teacher Education,15,239-245.
- Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2000) Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri [ Qualitative research methods in the social sciences]. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri [Qualitative researchYıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri [Qualitative researchYılmaz, M. & Bayar, A. (2019). Özel eğitim sınıflarında görev yapan alan dışı öğretmenlerin yaşadığızorluklar ve çözüm önerilerinin incelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (98), 355-374.Yoğun-Erçen, A. E. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri: Mersin ilinde karşılaşmalıbir İnceleme [Occupational burnout levels in teachers]. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3 (34),1-8.
